BREAKING NEWS
latest

ΕΠΙΒΙΩΣΗ

ΕΠΙΒΙΩΣΗ
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Guardian: Ο Αριστοτέλης είναι ο απόλυτος «γκουρού» της ευτυχίας!


Ο αρχαίος φιλόσοφος είναι ο μόνος που μπορεί να μας διδάξει πώς να πετύχουμε την περίφημη ευδαιμονία, ισχυρίζεται Βρετανή καθηγήτρια.

Έχεις κατεβάσει την εφαρμογή ψυχικής υγειας Headspace, γνωριζεις απέξω κι ανακατωτά όλες τις στάσεις γιόγκας, και έχεις μελετήσει τα γραπτά του Φρόιντ. 

Τι μπορεί λοιπόν να σου πει για την ευτυχία ένας τύπος που έζησε πριν από 23 αιώνες, διερωτάται σε άρθρο της στον Guardian η αρθρογράφος Lisa Allardice.

Την απάντηση δίνει από το ξεκίνημα κιόλας του άρθρου η καθηγήτρια Edith Hall, σύμφωνα με την οποία ο Αριστοτέλης είναι ο αρχαίος φιλόσοφος και επιστήμονας Αριστοτέλης είναι ο απόλυτος «γκουρού» της ευτυχίας. «Ο Αριστοτέλης τα έκανε όλα πρώτος και καλύτερα. Γιατί λοιπόν να μην ανατρέξεις στην πηγή, στον πρώτο εγκέφαλο που έβγαλε νόημα από τη ζωή; Νομίζω ότι οι αντιλήψεις που διατηρούσαν οι άνθρωποι για χιλιάδες χρόνια μπορούν να μας προσφέρουν ανακούφιση»
αναφέρει χαρακτηριστικά η καθηγήτρια.

Στο νέο της βιβλίο με τίτλο «Ο τρόπος του Αριστοτέλη», υπόσχεται να διδάξει στον αναγνώστη «πώς η αρχαία σοφία μπορεί να αλλάξει τη ζωή του» και πιο συγκεκριμένα πώς μπορεί να επιτύχει την περίφημη ευδαιμονία. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, γράφει η Hall «Ο απόλυτος στόχος της ανθρώπινης ζωής είναι απλώς η ευτυχία, δηλαδή η ανεύρεση ενός στόχου ώστε ένας άνθρωπος να εκπληρώσει το δυναμικό του και η βελτίωση της συμπεριφοράς ώστε να γίνει η καλύτερη εκδοχή του εαυτού του. Είναι η αρχαία έκδοση της γνωστής αφίσας με σλόγκαν «δούλευε σκληρά και φέρσου ευγενικά», αλλά χωρίς την cool γραμματοσειρά».

«Ο Αριστοτέλης εγκρίνει το φαγητό, το ποτό και το σεξ, αλλά τα πάντα με μέτρο (κάτι στο οποίο επιμένει). Πιστεύει ότι η ξεκούραση είναι πιο σημαντική από την εργασία. Ότι όλοι έχουμε έμφυτα ταλέντα και ότι δεν φτάνουμε στην ακμή μας πριν τα 49 μας χρόνια. Τι κακό μπορεί να έχει αυτή η θεωρία; Ωστόσο, ο πιο σημαντικός ισχυρισμός του είναι ότι η ευτυχία μπορεί να επιτευχθεί από τον καθένα - Πρέπει απλά να αποφασίσεις να γίνεις ευτυχισμένος», αναφέρει η αρθρογράφος του Guardian.

Σύμφωνα με τη συγγραφέα του «Τρόπου του Αριστοτέλη», ο αρχαίος φιλόσοφος έβλεπε την ευτυχία όχι ως κατάσταση, αλλά ως δραστηριότητα. «Είναι κάτι που πρέπει να επιδιώκεις κάθε μέρα της ζωής σου, σε κάθε αλληλεπίδραση με τον κόσμο γύρω σου, με κάθε απόφαση που παίρνεις. Πρέπει να την επιδιώκεις σταθερά και αποφασιστικά μέχρι να σου γίνει συνήθεια».

Όπως όλα τα πράγματα στη ζωή, υπογραμμίζει η Hall, έτσι και η ευτυχία χρειάζεται προγραμματισμό. «Ο Πλάτωνας, δάσκαλος του Αριστοτέλη, είχε πει ότι η ζωή χωρίς σκέψη δεν είναι ζωή που αξίζει να ζεις. Ο Αριστοτέλης θα έλεγε ότι η ζωή χωρίς προγραμματισμό έχει λιγότερες πιθανότητες να είναι ευτυχισμένη. Ο προγραμματισμός είναι το παν»!

protothema.gr

Η ιερή ανατομία του σύμπαντος μέσα στον άνθρωπο κατά τον Πλάτωνα


Ο Πλάτωνας στο βιβλίο του Τίμαιος ή Περί Φύσεως, εξηγεί διεξοδικά την κατασκευή του ανθρώπινου σώματος.

Ο εγκέφαλος έλεγε, είναι το όργανο στο ανθρώπινο σώμα που μέσα σε αυτόν βρίσκεται αναμεμιγμένη η ψυχή. Μέσα στον εγκέφαλο βρίσκεται η θεία συνείδηση. Ο εγκέφαλος βρίσκεται στο κεφάλι, το υψηλότερο μέρος του ανθρώπινου σώματος. 

Ο νωτιαίος μυελός που είναι η συνέχεια του εγκεφάλου, διατρέχει όλη την σπονδυλική στήλη. (Οι αρχαίοι Έλληνες την ονόμαζαν ιερά σήραγγα ή ιερό καλάμι ή σωλήνα). Ο νωτιαίος μυελός καταλήγει στο χαμηλότερο σημείο του σώματος που είναι και το πλησιέστερο στη γη. 

Το σπέρμα είναι στην ουσία ένα είδος εγκεφαλονωτιαίου μυελού. Αυτός ο μυελός ή η πνευματική ουσία είναι τόσο ισχυρή που μπορεί με την είσοδο της στη μήτρα να παράγει καινούρια ζωή. Η θεία συνείδηση αναμεμιγμένη με τις ουσίες του σώματος, κατεβαίνει από ψηλά στο κεφάλι και καταλήγει στο χαμηλότερο ενεργειακό κέντρο.

Αυτό το κέντρο ονομάζεται Μουλαντάρ στα σανσκριτικά και σημαίνει υποστηρικτική ρίζα. Όλες οι ουσίες του σώματος καταλήγουν σε αυτή την υποστηρικτική ρίζα. Σε αυτή την υποστηρικτική ρίζα υπάρχει υψηλή συγκέντρωση χυμού ή μυελού.

 Μέσα στον μυελό κρύβεται η πνευματική ενέργεια και αυτή καταλήγει μέσω των υγρών του σώματος στο κατώτερο κέντρο. Όταν γίνεται άσκοπη κατασπατάληση των υγρών του σώματος γίνεται κατασπατάληση της ενέργειας της ψυχής. Ή γίνεται κατασπατάληση της πνευματικής καθαρότητας. 

Αυτό συμβαίνει γιατί η φυσική ουσία που στο σώμα συγκεντρώνει τον αιθέρα και το άρωμα της ψυχής, είναι το εγκεφαλονωτιαίο υγρό. Δεν υπάρχει όμως καμία «αμαρτία» πίσω από την κατασπατάληση της ενέργειας της ψυχής. 

Απλά πίσω από την άσκοπη κατασπατάληση, υπάρχει η άγνοια για την φύση των πραγμάτων και ταυτόχρονα η λεγόμενη προσκόλληση στα κατώτερα στρώματα.

Ας σταθούμε για λίγο στα λόγια του Πλάτωνα για την κατασκευή του ανθρώπινου σώματος.

Μέσα σε αυτή την κατασκευή και μέσα στο υλικό σώμα βρίσκεται ο Θεός. Ο Θεός είναι αναμεμιγμένος με μαεστρία μέσα στο υλικό σώμα. Η συγκεκριμένη θεολογική γνώση του Πλάτωνα, έρχεται και κουμπώνει με την ανατολική γνώση περί θεότητας. Η ανατολική θεολογία στηρίζεται εξ ολοκλήρου στην γνώση της ύπαρξης του Θεού μέσα στο σώμα. Μέσα σε κάθε σώμα και αναμεμιγμένο μέσα στα υγρά, τις σάρκες και τον σκελετό, έχει γίνει πρόβλεψη να βρίσκεται ο δημιουργός. Αυτό σαν γνώση είναι πολύ-πολύ σημαντική. Έτσι, το γεγονός ότι οι άνθρωποι κάνουν διαλογισμό γυρνώντας μέσα σε αυτούς για να βρουν τον Θεό, ακούγεται όμορφο και φυσιολογικό. Αναπαύει την καρδιά του ανθρώπου μια αληθινή γνώση σαν και αυτή.

Είναι χρειαζούμενο να ξέρεις ότι ο Θεός βρίσκεται, όντως, μέσα στον άνθρωπο. Υπάρχει σαν δυνατότητα μέσα σε αυτόν, εάν ο ίδιος κινηθεί προς αυτήν την κατεύθυνση. Μέσα στο σώμα το ίδιο και σε υλική μορφή, υπάρχει η ανάμιξη της θεϊκής ενέργειας. Εάν δεν κινηθεί όμως κάποιος προς τα επάνω, δεν πρόκειται ποτά να το διαπιστώσει. 

Το ανθρώπινο σώμα, μικρογραφία ολάκερης της ύπαρξης, εμπεριέχει μέσα σε αυτό, ακόμα και την υψηλότερη μορφή δημιουργίας. Ο άνθρωπος είναι ένα ακριβές αντίγραφο της δημιουργίας. Είναι υλοποιημένος καθ’ εικόνα και ομοίωση. Είναι καιρός να ακούσεις αυτά τα λόγια, γνωρίζοντας ότι αυτά, αντιπροσωπεύουν ολάκερη την αλήθεια. 

Ακριβώς, επειδή ο Θεός ήδη βρίσκεται μέσα σε αυτόν, υπάρχει η δυνατότητα να τον βρει. Οι άνθρωποι κοιτώντας προς τα επάνω, (μιλώντας για το θείο), αναγνωρίζουν το μέρος της δημιουργίας που βρίσκεται έξω από αυτούς. Το σωστότερο όμως, θα ήταν να εστιάζονταν μέσα σε αυτούς.

awakengr.com

Η έννοια της Αυτονομίας


Όπως ήδη αναφέρθηκε η αυτονομία είναι μία έννοια που χρησιμοποιείται στην ηθική, οπότε γίνεται αναφορά για ηθική αυτονομία. Όταν η ηθική κρίση προέρχεται από το υποκείμενο που ενεργεί, η ηθική είναι αυτόνομη, ενώ όταν στηρίζεται σε κάτι έξω από αυτό, τότε αντίστοιχα η ηθική είναι ετερόνομη.

Η αυτόνομη ηθική στηρίζεται στον ίδιο τον άνθρωπο και επιχειρεί να τον βοηθήσει στον αυτοπροσδιορισμό του. Από την άλλη η ετερόνομη ηθική στηρίζεται κυρίως σε κάποια θρησκευτική αυθεντία ή στις διάφορες κοινωνικοπολιτικές ιδιεολογίες, που φαίνεται να καταπιέζει τον άνθρωπο.

Στην αυτόνομη ηθική ο ηθικός νόμος αναζητείται στον ίδιο τον άνθρωπο και τελικά ταυτίζεται με την ατομική επιθυμία του καθενός [2]. Έτσι πολλές φορές εσφαλμένα εκλαμβάνεται από το σύγχρονο άνθρωπο ως αυθαιρεσία, ενώ οι κύριοι εκπρόσωποι της θεμελίωσής της στην ηθική ουδέποτε υπονόησαν κάτι τέτοιο. Για παράδειγμα ο Καντ, ο σπουδαιότερος εκπρόσωπός της, ισχυρίζεται ότι ο ηθικός νόμος πρέπει να έχει καθολική ισχύ.

Θα ήταν χρήσιμο να εξεταστούν σύντομα οι καταβολές του προβληματισμού πάνω στην ηθική αυτονομία καθώς και η εξέλιξή της στους φιλοσόφους σε διάφορες εποχές.

1. Αρχαία Φιλοσοφική Σκέψη

Στην ελληνική φιλοσοφία αρχικά η έννοια της ελευθερίας αναφερόταν σε πολιτικό επίπεδο, στους νόμους της πόλης. Ο Αριστοτέλης, για παράδειγμα, συνδέει την ελευθερία με την ευδαιμονία, που εδώ ευδαιμονία είναι ο ενάρετος βίος, πάντα συνυφασμένος και τελειωμένος στην πόλη, καθώς ο άνθρωπος είναι «ζώον πολιτικόν» [4]. Μετά την πτώση της αρχαίας ελληνικής πόλης, το περιεχόμενο και η δομή της ελευθερίας αλλάζει [5], από πολιτική μετατρέπεται σε φιλοσοφική. Η ιδέα της εσωτερικεύεται, το άτομο αρχίζει να αναζητά καταφύγιο και απαλλαγή από τα δεινά στην εσωτερικότητά του [6]. Δεν υπάρχει μια σαφώς διατυπωμένη θέση των αρχαίων φιλοσόφων όσον αφορά την αυτονομία στην ηθική, παρά ταύτα, η διδασκαλία τους επιδεικνύει πολλά στοιχεία αυτόνομης ηθικής. Τέτοια στοιχεία είναι για παράδειγμα η δύναμη της λογικής και της ελεύθερης ανθρώπινης βούλησης για την διερεύνηση του αγαθού και τον καθορισμό της ηθικής. Αυτά αρκούν για να τους χαρακτηρίσει κάποιος μελετητής ως προδρόμους της ηθικής αυτονομίας .

α) Σοφιστές

Οι Σοφιστές εισήγαγαν τον υποκειμενισμό και τη σχετικοκρατία στην ηθική κρίση. Με το αξίωμα «πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος» ο κάθε άνθρωπος αποτελεί βάση και θέτει δικά του κριτήρια στην ηθική. Σε αντίθεση με τον Σωκράτη που αναζητούσε την ηθική στην κοινή ανθρώπινη φύση, οι Σοφιστές πίστευαν ότι μπορούν να υπάρξουν τόσες ηθικές, όσες και τα ανθρώπινα άτομα. Στόχος των Σοφιστών ήταν να καταστήσουν τους μαθητές τους ικανούς πολιτικούς. Γι’ αυτόν τον λόγο δεν τους ενδιέφερε και πολύ η ευδαιμονία, αλλά η επιτυχία. Αυτή τους η θέση προσιδιάζει περισσότερο στη σημερινή αντίληψη περί αυτονομίας, κι όχι τόσο στους σημαντικότερους εκπροσώπους της [8].

β) Σωκράτης-Πλάτωνας-Αριστοτέλης

Κατά τον π. Νικόλαο Λουδοβίκο, ο Σωκράτης, για την εποχή του, διαθέτει μία πολύ «προχωρημένη εξατομίκευση», εισάγοντας έναν νέο τρόπο αυτογνωσίας, αυτοπροσδιορισμού και αυτοσυνειδησίας. «Διαθέτει έναν εαυτό βαθιά αυτόνομο». Κι όπως εύστοχα παρατηρεί ο ίδιος μελετητής: «Υπ’ αυτήν την έννοια θα λέγαμε ότι ο νεώτερος άνθρωπος κατάγεται από τον Σωκράτη στο βαθμό που είναι ένας άνθρωπος ο οποίος στρέφεται στον εαυτό του και αποφασίζει να ζυγίσει προσωπικά την αλήθεια, να την αξιοποιήσει σε υπαρξιακό επίπεδο».

Ο Σωκράτης έθεσε το αίτημα της εσωτερικής αυτονομίας του ανθρώπου. Ειδικά με την διαλεκτική μέθοδο, διατυπώνοντας δηλαδή μία πρόταση σε έναν κοινό άνθρωπο που ασκούσε μία τέχνη, προσπαθούσε να του «βγάλει» τη γνώση του πράγματος που έκανε. Με μια σειρά από μεγαλοφυείς ερωτήσεις, αποδείκνυε στον ερωτώμενο ότι δεν ήξερε το βάθος του πράγματος που ασκούσε, με αποτέλεσμα να προκαλούνταν στον ίδιο η απορία. Με τον ίδιο τρόπο δημιουργούνταν και το ερώτημα για μια προσωπική πρόσληψη των μεγάλων φυσικών, κοινωνικών, θεσμικών και θρησκευτικών θεσπισμάτων.

Με τον Σωκράτη συμφωνεί κατά μεγάλο μέρος ο μαθητής του Πλάτωνας. Σε αντίθεση με τους Σοφιστές, αναζητεί την αλήθεια και την ευδαιμονία κι όχι την πολιτική ή κοινωνική επιτυχία. Αυτός, όπως και ο Σωκράτης, απορρίπτει τον υποκειμενισμό και την σχετικοκρατία των Σοφιστών. Ο Αριστοτέλης, ενώ θέτει κι αυτός την λογική ως το μέσω με το οποίο αναζητείται η το αγαθό, το θεωρεί αναλογική πραγματικότητα κι όχι οντολογική. Στις απόψεις του συναντάται η έννοια της αυτονομίας, καθορίζοντας αρετή την μεσότητα πολλών μεταβλητών.

γ) Στωϊκισμός

Σπέρματα της ηθικής αυτονομίας υπάρχουν και στον στωϊκό φιλόσοφο Επίκτητο, ο οποίος θεωρεί την ελευθερία ως το ύψιστο αγαθό του ανθρώπου, που τελικά τοποθετείται στο εσωτερικό του και ταυτίζεται με την ουσία της ύπαρξής του. Πρόκειται για εσωτερική ελευθερία που έχει ως σκοπό την εσωτερική γαλήνη κι όχι την ευημερία. Είναι η κυριαρχία πάνω στις ορμές και τις ορέξεις του εαυτού, οπότε για τον Επίκτητο η ελευθερία δεν εξαρτάται από εξωτερικές δομές και παροχές. Ένας δούλος μπορεί να είναι ελεύθερος κι ένας ελεύθερος μπορεί να είναι δούλος [13]. Στοιχεία αυτόνομης ηθικής εδώ είναι ότι αυτή η εσωτερική ελευθερία κερδίζεται με την ίδια τη δύναμη του λόγου και μέσω την αυτοδύναμης βούλησης του ανθρώπου, η οποία είναι παντοδύναμη.

pemptousia.gr - Χριστόφορος Παπαδόπουλος, Θεολόγος

Πλάτων και η Ολιστική θεώρηση της Υγείας


Αυτό το κείμενο, που ο καθένας θα μπορούσε να το θεωρήσει εντελώς επίκαιρο σήμερα, γράφτηκε πριν από δυόμιση χιλιάδες χρόνια από τον Έλληνα φιλόσοφο, Πλάτωνα.

Δυστυχώς αυτά που κατέγραψε πριν από είκοσι πέντε αιώνες ο Πλάτων ισχύουν απόλυτα και για τη σημερινή μας εποχή και εκφράζουν το βασικό πρόβλημα της σύγχρονης θεραπευτικής, που δεν είναι άλλο από αυτό που αναφέρεται σε φράση του πιο κάτω κειμένου, το ότι δηλαδή οι γιατροί κάνουν το λάθος να χωρίζουν το πνεύμα (την ψυχή) από το σώμα.

ΠΛΑΤΩΝ ΧΑΡΜΙΔΗΣ 156b Περί Σωφροσύνης:

- Ένας λόγος παραπάνω για να σου μιλήσω μ' όλη την ειλικρίνεια για τους μαγικούς στίχους, τί λογής είναι αναρωτιόμουν, μάλιστα, τώρα δα, με ποιον τρόπο θα σ'έκανα να καταλάβεις τί είδος δύναμη έχουν. Λοιπόν Χαρμίδη,οι στίχοι είναι τέτοιοι που δεν μπορούν να γιατρέψουν μόνο το κεφάλι' ίσως θα έχεις ακούσει και συ καλούς γιατρούς, όταν τους ρωτάει ένας άρρωστος με πονόματο  να λένε ότι δεν είναι δυνατόν να γιατρέψουν χωριστά τα μάτια, αλλά ότι πρέπει να κάμουν θεραπεία για όλο το κεφάλι, προκειμένου να κάμουν καλά τα μάτια' και, ακόμη, ότι είναι ανόητο να νομίζει κανείς ότι μπορεί να θεραπευθεί το κεφάλι μόνο, ξεχωριστά από το υπόλοιπο σώμα. Ξεκινώντας λοιπόν, απ'αυτή την αντίληψη, ορίζουν δίαιτα για ολόκληρο το σώμα κι επιχειρούν να θεραπεύσουν το μέρος μαζί με το σύνολο. Ή μήπως δεν ξέρεις ότι αυτή είναι η θεωρία τους κι ότι αυτά έτσι γίνονται;

- "Βεβαίως,το ξέρω",είπε.

- "Κι η θεωρία αυτή σου φαίνεται σωστή, και την αποδέχεσαι΄"

- "Απολύτως",είπε

- Κι εγώ μόλις άκουσα οτι την αποδέχεται, πήρα θάρρος και λίγο-λίγο ξαναβρήκα την αυτοπεποίθησή μου και την όρεξη για συζήτηση. Και είπα:

"Το ίδιο συμβαίνει Χαρμίδη και με τους μαγικούς στίχους. Τους έμαθα εκεί πέρα, στο στρατό, από κάποιο Θράκα γιατρό, μαθητή του Ζαλμόξιδους, έναν από εκείνους που, καθώς λέγεται, έχουν την δύναμη να χαρίζουν στους ανθρώπους την αθανασία. Έλεγε λοιπόν,ο Θραξ εκείνος, οτι οι Έλληνες γιατροί έχουν δίκιο ακολουθώντας τη θεωρία που σου είπα,"αλλά", έλεγε ακόμη,"ο Ζαλμόξις, ο βασιλιάς μας, που είναι Θεός, λέγει οτι όπως δεν πρέπει να επιχειρούμε να γιατρέψουμε τα μάτια χωριστά απο το κεφάλι, ούτε το κεφάλι χωριστά από το σώμα, έτσι και το σώμα δεν πρέπει να το υποβάλλουμε σε θεραπεία χωριστά από την ψυχή, κι οτι αν οι περισσότερες αρρώστιες διαφεύγουν από τους Έλληνες γιατρούς, αιτία είναι οτι αυτοί αγνοούν το σύνολο που πρέπει να υποβάλλουν σε θεραπεία, και που αν αυτό δεν είναι καλά ούτε το μέρος μπορεί να είναι καλά". Γιατί όλα, έλεγε, από την ψυχή ξεκινάνε, και τα κακά και τα καλά στο σώμα και σ' ολόκληρο τον άνθρωπο, κι απ'αυτή απορρέουν πάνω του, όπως το κεφάλι στα μάτια και οτι πρέπει εκείνη πρώτα και κυρίως να θεραπεύουμε αν θέλουμε και το κεφάλι και το υπόλοιπο σώμα να είναι καλά. Και θεραπεύεται η ψυχή, έλεγε, αγαπητέ μου, με μερικούς μαγικούς στίχους, με κάτι ξόρκια, κι αυτά είναι οι καλοί λόγοι. Από τέτοιους λόγους γεννιέται στην ψυχή η Σωφροσύνη. Και άμα αυτή γεννηθεί και είναι μέσα στην ψυχή, εύκολα μπορούμε να δώσουμε την υγεία και στο κεφάλι και στο υπόλοιπο σώμα.


«Δύο επιστήμες βρήκαν οι άνθρωποι για τη φροντίδα του σώματος, την ιατρική και τη γυμναστική. Για τις αρρώστιες της ψυχής και τα πάθη της, φάρμακο είναι μόνο η φιλοσοφία»

Πλούταρχος (Ηθικά, 7 d)

Το είδαμε εδώ  


Ντετερμινισμός


Σύμφωνα με το Φιλοσοφικό Λεξικό του Cambridge ντετερμινισμός είναι η άποψη ότι η κατάσταση του κόσμου σε κάθε στιγμή καθορίζει ένα μοναδικό μέλλον και ότι η γνώση όλων των θέσεων των πραγμάτων και των κυρίαρχων φυσικών δυνάμεων θα επέτρεπε σε κάποια διάνοια να προβλέψει τη μελλοντική κατάσταση του κόσμου.



Οι σύγχρονοι ντετερμινιστές πιστεύουν πως για κάθε γεγονός, με όση ακρίβεια και αν το περιγράψουμε, υπάρχει κάποια θεωρία ή σύστημα νόμων τέτοιο ώστε το ότι συνέβη το συγκεκριμένο γεγονός με αυτή την περιγραφή προκύπτει από αυτούς τους νόμους μαζί με πληροφορίες για την προηγούμενη κατάσταση του συστήματος.

Μια κάπως διαφορετική παρουσίαση του παραπάνω αξιώματος συνοψίζεται στα εξής :

κάθε γεγονός έχει ένα προηγούμενο αίτιο
σε κάθε δεδομένη στιγμή με δεδομένο το παρελθόν, μόνο ένα μέλλον είναι δυνατόν και
έχοντας γνώση όλων των προηγούμενων συνθηκών και όλων των φυσικών νόμων, κάποιος θα μπορούσε να προβλέψει, σε οποιαδήποτε δεδομένη στιγμή, με απόλυτη ακρίβεια τη μελλοντική ιστορία του σύμπαντος.

Σύμφωνα με μια άλλη διατύπωση, «όλα τα γεγονότα είναι συνέπειες» – γεγονότα που έχουν προκύψει κατ’ ανάγκην από προηγούμενα γεγονότα, δημιουργώντας έτσι μια ισχυρή αλυσίδα αιτίων και αποτελεσμάτων.

Μπορούμε να διακρίνουμε πέντε είδη ντετερμινιστικών θεωριών: ηθικός, λογικός, θεολογικός, φυσικός και ψυχολογικός ντετερμινισμός.



Ο ηθικός ντετερμινισμός ασχολείται με το πρόβλημα της απόδοσης ευθύνης στις ανθρώπινες πράξεις. Κύριοι εκπρόσωποί του στον αρχαίο κόσμο θεωρούνται ο Σωκράτης και ο Πλάτων. Το σωκρατικό «ουδείς εκών κακός» συνάδει με την πλατωνική άποψη ότι κανένας άνθρωπος ο οποίος γνωρίζει το αγαθό δεν είναι δυνατόν να επιλέξει οτιδήποτε άλλο. Επομένως, όλες οι εκούσιες πράξεις του ανθρώπου καθορίζονται από κάποιο διαφαινόμενο αγαθό. Κατ’ επέκταση, η ελευθερία ταυτίζεται με τον καθορισμό της βούλησης από το Αγαθό. Ο καθορισμός της βούλησης ή της επιλογής από το Κακό ισοδυναμεί με δουλεία.

Στον ηθικό ντετερμινισμό του Πλάτωνα αντιτίθεται ο Αριστοτέλης, για τον οποίο ήταν προφανές ότι πολλές φορές οι επιθυμίες ή διαθέσεις ενός ανθρώπου συγκρούονται με τη λογική του υπό την έννοια ότι μπορεί να επιθυμεί κάτι κακό, ενώ γνωρίζει ότι αυτό είναι πράγματι κακό.

Ο λογικός ντετερμινισμός προκύπτει από την υπόθεση ότι κάθε πρόταση είναι είτε αληθής είτε ψευδής. Η εφαρμογή του παραπάνω συλλογισμού σε προτάσεις που αφορούν το μέλλον και οι οποίες παίρνουν τη μορφή πρόβλεψης ενός μελλοντικού γεγονότος οδήγησε τους Στωικούς και τους Μεγαρικούς και ιδιαίτερα το Διόδωρο Κρόνο να διατυπώσουν την άποψη ότι κανείς δεν μπορεί να πράξει κάτι άλλο από αυτό που πράττει, καθιστώντας έτσι την ελεύθερη βούληση δέσμια ενός συστήματος, όπου όλα είναι προαποφασισμένα ή εκ προοιμίου γνωστά. Αντίθετοι προς το λογικό ντετερμινισμό στον αρχαίο κόσμο ήταν ο Αριστοτέλης και οι Επικούρειοι.

Ο θεολογικός ντετερμινισμός προκύπτει από την πίστη στην ύπαρξη ενός παντοδύναμου και παντογνώστη Θεού, από τον οποίο εξαρτώνται τα πάντα στο σύμπαν. Συνεκδοχικά, αυτός είναι ο καλύτερος δυνατός κόσμος και τίποτε δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικό από αυτό που τώρα είναι. Τέτοιος είναι ο Ζεύς των Στωικών, που σε πολλά σωζόμενα αποσπάσματα ταυτίζεται με τη Μοίρα. Φυσικά υπήρχε και ο αντίλογος. Έτσι ο Καρνεάδης υποστήριζε ότι ούτε ο Απόλλων δεν θα μπορούσε να γνωρίζει εκ των προτέρων οποιαδήποτε μελλοντικά γεγονότα εκτός εάν η φύση έτσι έφτιαξε τις αιτίες των πραγμάτων ώστε αυτά να πρέπει να συμβούν κατ’ ανάγκην 5.

Ο φυσικός ντετερμινισμός προκύπτει από την ανακάλυψη αμετάβλητων και απαραβίαστων φυσικών νόμων, οι οποίοι επιδρούν στα έμβια και άψυχα όντα με σταθερό τρόπο, οδηγώντας με μαθηματικό τρόπο σε ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Η ιδέα αυτή έγινε κυρίαρχη στην επιστημονική σκέψη του 17ου και 18ου αι. επηρεάζοντας αποφασιστικά την πρόοδο των φυσικών επιστημών. Η σημασία του φυσικού ντετερμινισμού για την φιλοσοφία έγκειται στην ανακάλυψη ανάλογων φυσικών νόμων, οι οποίοι διέπουν την ανθρώπινη συμπεριφορά καθιστώντας την έτσι ως επί το πλείστον προβλέψιμη.

Κατ’ ουσίαν η βασική ιδέα είναι η ύπαρξη ενός συνδετικού κρίκου μεταξύ φυσικών νόμων και ανθρωπίνων πράξεων και μιας αναλογίας μεταξύ των νόμων που διέπουν τον μακρόκοσμο ( σύμπαν ) και τον μικρόκοσμο (στην προκειμένη περίπτωση τον άνθρωπο). Η σύνδεση αυτή δεν ήταν άγνωστη στην αρχαία ελληνική φιλοσοφική σκέψη. Τόσο οι Στωικοί όσο και οι Επικούρειοι φιλόσοφοι συνέδεσαν τη φυσική θεωρία τους με την ηθική  – οι μεν για να υποστηρίξουν τον ντετερμινισμό, οι δε για να τον αποκρούσουν.

Ψυχολογικός ντετερμινισμός : οι περισσότερες συζητήσεις που αφορούν τον ντετερμινισμό και την ελεύθερη βούληση στη σύγχρονη φιλοσοφία έχουν γίνει στο πλαίσιο του ψυχολογικού ντετερμινισμού, σύμφωνα με τον οποίο η ανθρώπινη συμπεριφορά καθορίζεται και πηγάζει από ψυχολογικές αιτίες διαφόρων ειδών.

Κύριο χαρακτηριστικό του ψυχολογικού ντετερμινισμού είναι η διάκριση νου ( ή / και ψυχής ) και σώματος. Σ’ αυτό το είδος ντετερμινισμού, η βούληση και άλλες εσωτερικές αιτίες θεωρούνται ως ψυχολογικές ή πνευματικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στην ψυχή ή το νου του ατόμου χωρίς να συνδέονται ή να προκαλούνται από τροποποιήσεις της ύλης στον εγκέφαλό του. Στη σύγχρονη σκέψη ο ψυχολογικός ντετερμινισμός βρήκε ως κύριο υπέρμαχό του την επιστήμη της ψυχολογίας και της ψυχανάλυσης, η οποία εξηγεί το μεγαλύτερο ποσοστό, αν όχι το σύνολο, των ανθρωπίνων πράξεων ως αποτέλεσμα ασυνείδητων διεργασιών πάνω στις οποίες το άτομο δεν φαίνεται να ασκεί κανένα έλεγχο, αφού, ως επί το πλείστον, αγνοεί την ύπαρξη και το μηχανισμό δράσης τους.

«Αυστηρός» και «Ήπιος» ντετερμινισμός: Πρόκειται για τη διάκριση που έκανε ο William James μεταξύ ντετερμινιστικών φιλοσοφικών θεωριών, οι οποίες δεν αφήνουν καθόλου χώρο για έννοιες όπως ελευθερία και ηθική ευθύνη, εφόσον θεωρούνται παντελώς ασυμβίβαστες με την ιδέα του ντετερμινισμού και απ’ την άλλη ντετερμινιστικών θεωριών οι οποίες προσπαθούν να συμφιλιώσουν το ντετερμινισμό με ορισμένες ηθικές έννοιες. Ο William James θεωρεί ήπιους ντετερμινιστές τους Hobbes, Hume και Mill. Υπέρμαχοι του αυστηρού ντετερμινισμού ήταν ο Baron d’ Holbach, o John Hospers κ.α.

Δήμητρα Ε. Παπουτσάκη spacezilotes.wordpress.com

Πηγές: The Cambridge Dictionary of Philosophy – The Oxford Companion to Philosophy

Το είδαμε εδώ  

Πεπρωμένη μοίρα


Σαν πεπρωμένο εννοείται το καθορισμένο από τη μοίρα, το προδιαγεγραμμένο, που κατευθύνει, απαρέγκλιτα, τον ανθρώπινο βίο, χωρίς ο άνθρωπος να είναι σε θέση να αντιδράσει σε ό,τι η μοίρα του επιτάσσει για το μέλλον και την εξέλιξη του.

Ο όρος πεπρωμένο προέρχεται από το πέπρωται, που κατά κυριολεξία, σημαίνει: αυτό που έχει καθοριστεί από τη μοίρα. H λέξη αυτή απαντά στον Όμηρο, στο στίχο:«Όπποτέρω θανάτοιο πεπρωμένον εστίν».

Η καταδίκη της δεισιδαιμονίας από τους Έλληνες φιλοσόφους


Σύμφωνα προς τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους τα εξής τρία κοινωνικά φαινόμενα, δηλαδή: α΄) η ειδωλολατρία, β΄) η φυσεοφοβία (Παγανισμός), και γ΄) η μαγεία, αποτελούσαν μέρη της πνευματικής μάστιγας που ονομαζόταν γενικά δεισιδαιμονία.

Η δεισιδαιμονία ήταν διαδεδομένη ανάμεσα στους απαίδευτους ανθρώπους, ανεξάρτητα κοινωνικής τάξης και οικονομικής επιφάνειας. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και σήμερα.