Αρχαία Ελληνικά και εγκέφαλος!

Σε επιστολή του στην εφημερίδα «Καθημερινή» των Αθηνών (στην έκδοση της 17ης Οκτωβρίου 2010) και υπό τον τίτλο «Τα Αρχαία Ελληνικά και ο εγκέφαλος», ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών και μέλος του Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας κ. Σταύρος Παπαμαρινόπουλος αναφέρεται στη θεωρία του καθηγητή Eric Havelock, σύμφωνα με την οποία το αρχαίο ελληνικό αλφάβητο προκάλεσε πακτωλό αφηρημένων εννοιών στον αρχαίο ελληνικό κόσμο, λόγω ενεργοποίησης του εγκεφάλου των χρηστών του.

Πλήθος κορυφαίων επιστημόνων φιλολόγων, γλωσσολόγων και άλλων ειδικοτήτων κατέληξαν σε επιστημονικά αποτελέσματα, τα οποία είναι δημοσιευμένα σε έκδοση που επιμελήθηκαν ο καθηγητής Ιατρικής του Πανεπιστημίου του Τορόντο Charles Lumsden και ο Διευθυντής του Κέντρου Θεωρίας της Επικοινωνίας Derrick de Kerckhove. Τα αποτελέσματα που υποστηρίζουν τη θεωρία του Havelock είναι τα εξής:

Η περιοχή Broka, που βρίσκεται στην αριστερή πλευρά του εγκεφάλου, ενεργοποιήθηκε λίγο περισσότερο λόγω του ελληνικού αλφαβήτου, διότι χρησιμοποιήθηκαν επιτυχώς φωνήεντα σε γραφή για πρώτη φορά.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος επαναπρογραμματίστηκε ριζικώς.

Η πιο πάνω αναφερθείσα συγκλονιστική μεταβολή στη λειτουργία του εγκεφάλου προκάλεσε μια ουσιώδη αλλαγή στην ψυχολογία των χρηστών του αλφαβήτου, από την οποία προέκυψε η ανάγκη επικοινωνίας των πολιτών διά της λειτουργίας του θεάτρου.

Στη συνέχεια ο κ. Παπαμαρινόπουλος αναφέρεται σε πειράματα που απέδειξαν ότι με τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών επιταχύνονται οι μετρήσιμοι δείκτες της Λεκτικής Νοημοσύνης και της Αφαιρετικής Σκέψης. 

Τονίζει επίσης την περίπτωση, κατά την οποία η Αυστραλή πανεπιστημιακή ερευνήτρια Kate Chanock περιγράφει σε βιβλίο της, που εκδόθηκε το 2006, πώς κατόρθωσε να μετατρέψει έναν αγγλομαθή δυσλεξικό σε μη δυσλεξικό με τα Αρχαία Ελληνικά! Τέλος, ο κ. Παπαμαρινόπουλος τονίζει ότι από φέτος τα μεν παιδιά του Δημοτικού στην περιοχή της Οξφόρδης στην Αγγλία, με επιστημονική πρόταση, επιπροσθέτως των μαθημάτων τους θα μαθαίνουν Αρχαία Ελληνικά, τα δε αντίστοιχης ηλικίας Ελληνόπουλα, με πολιτική απόφαση δεν θα διδάσκονται την αρχαία ελληνική γλώσσα, αλλά. Αγγλικά.

Έχοντας κάποιος υπόψη τα πιο πάνω αλλά και πολλά άλλα που προέκυψαν από έρευνες και μελέτες για την αρχαία ελληνική γλώσσα και τη συμβολή της στον παγκόσμιο πολιτισμό, διερωτάται γιατί εμείς οι Έλληνες κατέχουμε μιαν από τις τελευταίες θέσεις στην παγκόσμια βιβλιογραφία όσον αφορά στο ευρύτατο αυτό θέμα. 

Ανατρέχουμε σε ξένη βιβλιογραφία και σπεύδουμε να ενημερωθούμε για τα αποτελέσματα επιστημονικών συνεδρίων και ερευνών, ώστε να γίνουμε κι εμείς μέτοχοι των τελευταίων εξελίξεων αναφορικά με τη δική μας γλώσσα και το δικό μας πολιτισμό. 

Μας ικανοποιεί βέβαια το γεγονός ότι ξένοι ειδικοί εισηγούνται ένα άνοιγμα προς τον αρχαίο ελληνικό κόσμο και προωθούν τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας ακόμα και από το Δημοτικό.

Από την άλλη, όμως, προκαλεί θλίψη η αδιαφορία του σύγχρονου Ελληνισμού για το μεγάλο θησαυρό που οδήγησε στο ελληνικό θαύμα και που πάντα τον αξιοποιούν όλοι οι άλλοι εκτός από εμάς. 

Οι μεταρρυθμίσεις δεν γίνονται για να προσαρμοστεί η κοινωνία στις ανάγκες που δημιουργεί η πρόοδος του σύγχρονου πολιτισμού. Αντίθετα, γίνονται για να προσαρμοστεί η επιτευχθείσα πρόοδος στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας. 

Το ίδιο και οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις. Δεν γίνονται για να προσαρμοστεί η κοινωνία στο εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά για να προσαρμοστεί το εκπαιδευτικό σύστημα στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας. 

Και έχει πολλές ανάγκες μια σύγχρονη κοινωνία, όχι μόνο τεχνολογικές, αλλά περισσότερο ανάγκες που αφορούν στον άνθρωπο ως ανώτερο πνευματικό ον, ανάγκες που σχετίζονται με πανανθρώπινες αρχές και αξίες. 

Όσο πιο γρήγορα το καταλάβουμε αυτό, τόσο πιο πολλές πιθανότητες έχουμε να φτιάξουμε μια παιδεία που θα είναι και πάλι οδηγός και όχι ουραγός στο παγκόσμιο επιστημονικό και πολιτισμικό πεδίο.

ΧΡHΣΤΟΣ ΠΑΝΤΕΛΙΔΗΣ
Φιλόλογος, τ. Πρώτος Λειτουργός Εκπαίδευσης

Παράθεση της επιστολής του Δρ. Παπαμαρινόπουλου στην εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ".

Αρχαία Ελληνικά και ο Εγκέφαλος
του Σταύρου Π. Παπαμαρινόπουλου
Καθηγητή Πανεπιστημίου Πατρών

Κύριε Διευθυντά,

Σύμφωνα με την θεωρία, του Καθηγητού της Φιλολογίας Eric Havelock η οποία στηρίζεται στον Πλάτωνα, το αρχαίο ελληνικό αλφάβητο προκάλεσε πακτωλό αφηρημένων εννοιών στον αρχαίο ελληνικό κόσμο, λόγω ενεργοποίησης του εγκεφάλου των χρηστών του. Στον συνεδριακό τόμο των τετρακοσίων σελίδων «Alphabet and the Brain, έκδοση Springer του 1988» παρουσιάζονται τα συμπεράσματα πλήθους κορυφαίων επιστημόνων φιλολόγων, γλωσσολόγων και άλλων ειδικοτήτων πλην Ελλήνων αντιστοίχων ειδικοτήτων. Επιμελητές της έκδοσης ήταν ο Καθηγητής της Ιατρικής Charles Lumsden του Πανεπιστημίου του Τορόντο και ο Διευθυντής του Κέντρου Θεωρίας της Επικοινωνίας “Marchal McLuhan” Derrick De Kerckhove. Tα επιστημονικά αποτελέσματα τα οποία υποστηρίζουν την θεωρία του Havelock είναι τα εξής:

1.Η περιοχή Broca, που βρίσκεται στην αριστερή πλευρά του εγκεφάλου, ενεργοποιήθηκε λίγο περισσότερο, λόγω του ελληνικού αλφαβήτου διότι χρησιμοποιήθηκαν επιτυχώς φωνήεντα σε γραφή για πρώτη φορά. 

2.Ο ανθρώπινος εγκέφαλος επαναπρογραμματίστηκε ριζικώς. 

3.Η πιο πάνω αναφερθείσα συγκλονιστική μεταβολή στην λειτουργία του εγκεφάλου προκάλεσε μία ουσιώδη αλλαγή στην ψυχολογία των χρηστών του αλφαβήτου από την οποία προέκυψε η ανάγκη επικοινωνίας των πολιτών δια της λειτουργίας του θεάτρου. 

Οι δημοσιευμένες έρευνες της επιστημονικής ομάδας του Ιωάννη Τσέγκου παρουσιάζονται στο βιβλίο «Η εκδίκηση των τόνων». Σε αυτές, αλλά και σε νεώτερες έρευνες 1999-2010, απέδειξαν ότι οι μετρήσιμοι δείκτες της Λεκτικής Νοημοσύνης και της Αφαιρετικής Σκέψης με αποδεκτές τεχνικές επιταχύνθηκαν σε ομάδα 25 μη-δυσλεξικών παιδιών. 

Η διδασκαλία στα παιδιά αυτά καθώς και οι μετρήσεις των δεικτών άρχισαν από την ηλικία των 8 ετών και συνεχίστηκαν μέχρι και τα 12 χρόνια τους. Οι ίδιοι δείκτες επιβραδύνθηκαν στην ισάριθμη ομάδα μη- δυσλεξικών παιδιών τα οποία δεν διδάχθηκαν εβδομαδιαίως και εξωσχολικώς επί δίωρο την Αρχαία Γλώσσα. 

Ας σημειωθεί ότι οι δύο ομάδες διδάχθηκαν τα ίδια προγραμματισμένα μαθήματα στο κανονικό ωράριο η δε στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων έγινε με γενικώς αποδεκτό πρότυπο. 

Ωστόσο, η Αυστραλή Πανεπιστημιακή ερευνήτρια Kate Chanock έκανε ένα βήμα παράλληλο ως προς τον Ιωάννη Τσέγκο διότι στο έργο της «Help for a dyslexic learner from an unlikely source: the study of Ancient Greek, Literacy 2006» περιγράφει πως κατέστησε ένα αγγλομαθή δυσλεξικό σε μη-δυσλεξικό με τα Αρχαία Ελληνικά! 

Εν τούτοις, από φέτος, τα μεν παιδιά της Αγγλίας του Δημοτικού στην περιοχή της Οξφόρδης, με επιστημονική πρόταση, επιπροσθέτως των μαθημάτων τους θα μαθαίνουν Αρχαία Ελληνικά, τα δε αντίστοιχης ηλικίας Ελληνόπουλα, μόνον με πολιτική απόφαση, δεν θα διδάσκονται την Αρχαία Γλώσσα ενώ θα έπρεπε, αλλά Αγγλικά!!

Σταύρος Π. Παπαμαρινόπουλος
Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών
Μέλος του Εθνικού Συμβουλίου
Έρευνας και Τεχνολογίας 2004-2010


Με τιμή
Φιλία  Βαγιάκα

Το είδαμε εδώ

Ανακαλύπτω

Η ιστορία της Κρητικής μαντινάδας!

Οι μαντινάδες εμφανίστηκαν στην Κρήτη, σύμφωνα με τους ιστορικούς, κατά τον 15ο αιώνα, την περίοδο της Ενετοκρατίας. Οι Κρητικοί επηρεάστηκαν από τους Ενετούς ποιητές και την ευρωπαϊκή ποίηση και άρχισαν να χρησιμοποιούν την ομοιοκαταληξία, κάτι που δεν συνέβαινε μέχρι τότε.

Όσο για τον ποιητικό λόγο γενικότερα, υπάρχουν ιστορικές πληροφορίες ότι χρησιμοποιούνταν στην Κρήτη από τους αρχαίους χρόνους. Για παράδειγμα ο Κρητικός μάντης και προφήτης Επιμενίδης (6ος αι. π.Χ.) έγραφε τους χρησμούς σε ποιητική μορφή. Επίσης αναφέρεται ο Ιοφών από την Κνωσό, ο οποίος έλεγε τους χρησμούς με στίχους στο μαντείο του Αμφιάραου στον Ωρωπό.

Σύμφωνα με το Στράβωνα (Γεωγραφικά Ι, IV ), ο κρητικός μάντης και προφήτης Επιμενίδης (6ος αι. π.Χ.) έγραφε τους καθαρμούς και τους χρησμούς σε ποίηση, έπη. Ομοίως, ο Παυσανίας («Αττικά», 34) αναφέρει ότι στο μαντείο του Αμφιάραου (Το Αμφιαράειο ήταν μαντείο, ναός και θεραπευτήριο κοντά στον Ωρωπό και στο οποίο γινόταν και αγώνες μουσικοί και γυμνικοί) υπήρχε ένας Κρητικός με το όνομα Ιοφών από την Κνωσό που τους χρησμούς των εξηγητών τους έλεγε με εξάμετρους στίχους και μ΄ αυτά είχαν φτιαχτεί έπη.

O Διόδωρος Σικελιώτης (Ιστορική Βιβλιοθήκη 5, 74 - 76) μας πληροφορεί ότι ο Απόλλωνας, ο Θεός της μουσικής, αν και ονομάζεται Λύκιος και Πύθιος, γεννήθηκε στην Κρήτη και εκεί εφεύρε τη λύρα και τη μουσική, το τόξο και την ιατρική με τα φάρμακα, μέσω μαντικής. Ειδικά τη λύρα του την επινόησε ο Ερμής. Γιος του Απόλλωνα ήταν ο Ασκληπιός , στον οποίο έμαθε τα της ιατρικής και έτσι ο Ασκληπιός έγινε μετά ο Θεός της ιατρική. Επομένως η ποίηση και η μουσική ξεκίνησαν από την Κρήτη ή είναι στο αίμα των Κρητικών εδώ και χιλιάδες χρόνια, από Μινωικής εποχής.

Οι Κρητικοί μιλούν με μαντινάδες : "Ότι και να 'χει ο Κρητικός με λόγια δεν το λέει, με μαντινάδες χαίρεται, με μαντινάδες κλαίει!"

Οι Μαντινάδες είναι η πιο συνηθισμένη μορφή λαϊκού τραγουδιού και αποτελούν ποιητικό είδος διαδεδομένο σε ολόκληρη την Κρήτη. Η Κρητική μαντινάδα είναι δίστιχο με δεκαπεντασύλλαβους και ομοιοκατάληκτους στίχους στην διάλεκτο της Κρήτης. Κάθε μαντινάδα έχει αυτοτελές νόημα παρά την περιορισμένη έκταση της. Υπάρχουν ωστόσο και οι μαντινάδες που λέγονται σε απάντηση άλλης μαντινάδας. Στην περίπτωση αυτή η μια συμπληρώνει την άλλη και δεν ισχύει ο κανόνας του αυτοτελούς νοήματος.

Μαντινάδα λέγεται η στροφή με δυο στίχους που ομοιοκαταληκτούν απαραίτητα και τέσσερα ημιστίχια που το 1 και 3 δεν ομοιοκαταληκτούν απαραίτητα. Το μέτρο (= οι τονισμένες και άτονες συλλαβές, καθώς και αυτές που άδονται με επιμήκυνση ή επιβράδυνση) των στίχων του ποιήματος αυτού είναι ανάλογα με το σκοπό ή το μέτρο του χορού που συνοδεύει.

Το είδαμε εδώ

Ανακαλύπτω

Πλήθος ξένων λέξεων έλκουν την καταγωγή τους από την ελληνική γλώσσα

Αν σας ρωτήσει κανείς, θέλοντας να ελέγξει τις ετυμολογικές γνώσεις σας στην Αγγλική ή στην Ελληνική, αν λέξεις όπως λ.χ. butter «βούτυρο», paper «χαρτί», church «εκκλησία», sketch «σκαρίφημα - θεατρικό σκετς», bomb «βόμβα», clergy «κληρικός» και clerk «υπάλληλος», chart «χάρτης» και card «κάρτα», calm «νηνεμία, γαλήνη», pain «πόνος», pirate «πειρατής», diploma «δίπλωμα», chanel «δίαυλος», priest «ιερέας», buffalo «βουβάλι», monk «μοναχός», bishop «επίσκοπος» κ.ά. προέρχονται από την Ελληνική ή είναι αμιγώς αγγλικές, μη βιαστείτε να απαντήσετε ότι δεν σας φαίνονται ελληνικές. 

Η πραγματικότητα είναι ότι περνώντας μέσα από διάφορους, συχνά δαιδαλώδεις και σκολιούς, γλωσσικούς δρόμους οι λέξεις αυτές έφτασαν στην Αγγλική, έχοντας ξεκινήσει από την ελληνική γλώσσα. Είναι δάνειες λέξεις τής Αγγλικής από την Ελληνική. Μια ματιά σε έγκυρα λεξικά τής Αγγλικής (Webster, Random House, Longman, Oxford κ.ά.) μπορεί να σας πείσει. 

Το αρχ. ελληνικό βούτυρον / βούτυρος (βους + τυρός), μέσω τού λατιν. butyrum, έδωσε το αρχ., αγγλ. butere, απ' όπου το σύγχρονο αγγλ. butter (και τα γερμ. Butter, γαλλ. beurre, ιταλ. burro κ.ά.). Το αρχ. ελλην. πάπυρος, που δήλωσε την πρώτη μορφή γραφικής ύλης από το ομώνυμο φυτό το οποίο ευδοκιμούσε στην Αίγυπτο, έδωσε το αγγλ. paper (γαλλ. papier, γερμ. Papier κ.ά.) μέσω τού λατιν. papyrum, απ' όπου το μεσαιων. γαλλ. papier και το μεσαιων. αγγλ. papir. 

Πιο σύνθετη είναι η προέλευση τής λέξης που δήλωσε στην Αγγλική «την εκκλησία», τής λ. church. Ξεκίνησε από το ελληνιστ. κυριακόν (δώμα) «ο οίκος τού Κυρίου» (από το Κύριος), το οποίο, μέσω τού αρχ. γερμ. kirihha (απ' όπου το νέο γερμ. Kirche «εκκλησία») και των αρχ. αγγλ. cirice και μεσαιων. αγγλ. chirche, έδωσε το νέο αγγλ. church. Οι ίδιοι οι Ελληνες χριστιανοί χρησιμοποίησαν το αρχ. εκκλησία (εκκλησία τού δήμου «η συγκέντρωση του λαού / των πολιτών ως θεσμικό όργανο») με νέο περιεχόμενο: χώρος όπου συγκεντρώνονται οι πιστοί για να λατρεύσουν τον Θεό (ενώ οι αρχαίοι Ελληνες χρησιμοποιούσαν τη λ. ναός, με την αντίληψη ότι αποτελεί χώρο όπου ναίουν, όπου κατοικούν οι θεοί). 

Ενδιαφέρον έχει, για τις περιπέτειές της, η λέξη sketch «σκαρίφημα - θεατρικό σκετς». Ποιος το φαντάζεται, εκ πρώτης όψεως, ότι προέρχεται από την ελλην. λ. σχέδιο; Η αρχαία ελλ. λ. σχέδιον (από το αρχ. σχέδιος που σήμαινε «προσωρινός, αυτοσχέδιος», προερχόμενη από τη λ. σχεδόν κι αυτή από το έχω), μέσω τού λατιν. schedium, έδωσε το ιταλ. schizzo, που πέρασε στα ολλανδικά ως schets, από όπου το αγγλ. sketch. Το περίεργο για τη ζωή των λέξεων είναι ότι το ελλην. σχέδιο επανήλθε στους νεότερους χρόνους στην Ελληνική, δηλ. ως «αντιδάνειο» (ως δάνειο δανείου!...), μέσα από δύο ξένες γλώσσες: από την Ιταλική ως σκίτσο και από την Αγγλική ως σκετς. Ανάλογη είναι η περίπτωση τού αγγλ. scene «σκηνή». Προέρχεται από το ελλην. σκηνή, μέσω τού λατιν. scaena / scena. Από το υποκοριστικό τού λατιν. scene, από το scenarium, προήλθε το ιταλ. scenario που πέρασε σε διάφορες γλώσσες (αγγλ. scenario, γαλλ. scenario κ.ά.) και επανήλθε στα Ελληνικά ως σενάριο (αντιδάνειο). Από το θέμα σχ- (τού έχω, πβ. κατά-σχ-ω, παρά-σχ-ω, σχ-εδόν) που είδαμε και στο σχέδιο, προήλθε και η λ. σχήμα που έδωσε, μέσω τού λατιν. schema, το αγγλ. scheme. 

Μια λέξη που θα ξάφνιαζε ίσως όταν κανείς διαπιστώσει ότι είναι ελληνική, είναι η αγγλική λ. pain «πόνος». Η λέξη αυτή προήλθε από την ελλην. λ. ποινή που σήμαινε αρχικά «τιμή αίματος, εκδίκηση (για έγκλημα)» και μετά «τιμωρία». Μέσω τού λατ. poena, που έδωσε το γαλλ. peine (αρχικά σήμαινε «τα βασανιστήρια των μαρτύρων τής πίστεως»), προήλθε το αγγλ. pain με τη σημ. «πόνος» ως απόρροια των πόνων από τα βασανιστήρια και ως επακόλουθο τής τιμωρίας γενικότερα. Εξίσου ίσως θα ξάφνιαζε και η αγγλική λ. calm «κάλμα, νηνεμία». 

Κι αυτή προήλθε από ελληνική λέξη, το αρχ. καύμα, που δήλωνε τον καύσωνα και το θέρος, οδηγώντας συνεκδοχικά στη σημ. τής ηρεμίας τής θάλασσας, τής έλλειψης δυνατών ανέμων. Στην Αγγλική έφτασε η λέξη από το ιταλ. calma που ανάγεται σε όψιμο λατιν. cauma από το καύμα. Οτι η λ. ξαναγύρισε στην Ελληνική μέσω τής Ιταλικής ως κάλμα, δηλ. ως αντιδάνειο, είδαμε ότι αποτελεί συχνό φαινόμενο. Το αρχ. πειρώμαι «προσπαθώ, αποπειρώμαι, τολμώ» έδωσε στη μεταγενέστερη Ελληνική τη λ. πειρατής που προφανώς θα σήμαινε αρχικά αυτόν που αποτολμά παράτολμα και παράνομα εγχειρήματα. Μέσω τού λατιν. pirata η λ. έδωσε το αγγλ. pirate. 

Στην εκκλησιαστική γλώσσα μια σειρά από αγγλικές λέξεις προέρχονται από την Ελληνική, χωρίς αυτό να είναι αμέσως αισθητό στον μη ειδικό. Τέτοιες είναι οι αγγλικές λέξεις priest, clergy (και clerc), bishop, monk κ.ά. Συγκεκριμένα το ελλην. πρεσβύτερος (αρχική σημ. «γεροντότερος») έδωσε το όψιμο λατ. presbyter. Από αυτό, με ορισμένες μεταβολές, προήλθε το αρχ. αγγλ. preost και κατόπιν το μεσαιων. αγγλ. preist, που έδωσε το νεότ. αγγλ. priest. Το ελλην. κληρικός (από τη λ. κλήρος) «αυτός που τού πέφτει ο κλήρος, που τού ανατίθεται ένα έργο» έδωσε το όψιμο λατιν. clericus απ' όπου τα αρχ. αγγλ. cleric και clerc. Από αυτά προήλθε το αγγλ. clerk «λόγιος» - «υπάλληλος εξουσιοδοτημένος με συγκεκριμένο έργο» - «απλός υπάλληλος». Το αρχ. αγγλ. clerc έδωσε και τον εκκλησιαστικό όρο clergy «κληρικός, ιερωμένος». Το ελλην. επίσκοπος είναι η λέξη απ' όπου προήλθε το αγγλ. bishop «επίσκοπος», μέσω τού όψιμου λατιν. episcopus, απ' όπου τα αρχ. αγγλ. bisceop και μεσαιων. αγγλ. bishhop που προηγήθηκαν τού νεότερου αγγλικού bishop. Ως προς το αγγλ. monk «μοναχός» προήλθε από το μεταγεν. ελλην. μοναχός μέσω τού όψιμου λατιν. monachus, απ' όπου το αρχ. αγγλ. munuc και μετέπειτα το νεοτ. αγγλ. monk. Το αγγλ. chart «χάρτης» αλλά και το card «κάρτα» προήλθαν από το ελλην. χάρτης. Το bomb «βόμβα» από το αρχ. ελλην. βόμβος. Το «πολύ αμερικάνικο» buffalo από το ελλην. βούβαλος. Το ελλην. δίπλωμα (από διπλώνω, διπλούς) με τη σημ. «επίσημο έγγραφο» έδωσε το diploma και από αυτό το diplomat «διπλωμάτης» κ.ο.κ. 

'Οπως έγινε, ελπίζω, φανερό, ένα πλήθος από ξένες λέξεις, εν προκειμένω αγγλικές, έλκουν την καταγωγή τους από την ελληνική γλώσσα, απευθείας ή, πιο συχνά, μέσω τής λατινικής γλώσσας. Οσα γράφονται εδώ δεν δίδονται για να αποτελέσουν αφορμή κομπασμού αλλά ως νύξεις για γλωσσική αυτογνωσία και περίσκεψη, για το πόσα έχει κανείς να κερδίσει από μια ετυμολογική περιδιάβαση στους δρόμους τής γλώσσας μας

Το είδαμε εδώ

Ανακαλύπτω

Η λέξη Security

Η λέξη Security, που πλέον προτιμούμε να χρησιμοποιούμε ευρέως- ακόμα και όταν μιλάμε ελληνικά - αντί για τον όρο ασφάλεια, έχει μια μακρά ιστορία με ελληνικές ρίζες, που αξίζει να αναφερθεί. 

Σήμερα χρησιμοποιούμε τη λέξη Security, εννοώντας την αίσθηση της ασφάλειας που πηγάζει από την απομάκρυνση κάθε κινδύνου που τυχόν μας απειλεί ή μας βλάπτει. 

Πολλές φορές στις ένοπλες δυνάμεις συναντάμε τους όρους: Ασφάλεια Στρατοπέδου, Διαβάθμιση Ασφάλειας εγγράφων, ενώ στον κόσμο των επιχειρήσεων και οργανισμών είναι ευρέως διαδεδομένοι οι όροι :Υπεύθυνος Ασφαλείας, Security Manager, Σεκιουριτάς, Εταιρεία Security κ.λπ.

Στη σημερινή ξένη αγγλική ορολογία και συγκεκριμένα κατά τους R. Fischer/G. Green, o ορισμός του Security προσδιορίζεται σαν μια σταθερή, σχετικά προβλέψιμη κατάσταση, στην οποία, άτομα ή ομάδες προοδεύουν χωρίς την ύπαρξη καταστροφών, βλάβης φόβου, ενόχλησης ή τραυματισμού. Για άλλους, όπως ο κος R. Sem CPP το Security είναι περισσότερο τέχνη παρά επιστήμη! 

Ίσως υπερβολικό, αλλά σκεφθείτε ότι το αν υπάρχουν κανόνες υπό τύπο μαθηματικών εξισώσεων που μπορούν να καλύψουν την εύρυθμη λειτουργία οργανισμών, καταστάσεων ή οποιωνδήποτε απαιτήσεων, τότε δεν βρίσκετε γοητεία στην πρόσκληση να βρεθούν αυτοί οι κανόνες που θα εξουδετερώσουν τις όποιες αρνητικές πιθανότητες που τυχόν εμφανίζονταν; Αυτό όμως, δεν σημαίνει και η «ασφάλεια»; 

Η εξασφάλισή μας απέναντι σε κάθε κίνδυνο ή απρόοπτο; Πηγή και κίνητρο της επίτευξης του στόχου αυτού, πιστεύω πως όλοι θα συμφωνήσουν, αποτελεί η φροντίδα, το ενδιαφέρον, η «έννοια μας».

Ας δούμε όμως τη μακρά ιστορία που έχει η λέξη Security, που τόσο φιλάρεσκα εμείς οι Έλληνες προτιμούμε να χρησιμοποιούμε αντί της επιμέλειας /φροντίδας για την ασφάλειά μας, όπως θα αποδίδονταν σωστότερα ο όρος στα ελληνικά.

Στη Ραψωδία Υ της Οδύσσειας του Ομήρου, στιχ.147-151, διαβάζουμε: « Η δι' αύτε- ομωήσειν εκέκλετο δια γυναικών Ευρλυκλι' διπος θυγατήρ Πεισινορίδας Αργειθ Αργειθ αι μεν δώμα κορήσατε ποιπνύσασαι, ράσσατε τα'εντε θρόνοις ευποιήτοισι τάπητας βάλλετε πορφυρέους.»

Κάτι που σημαίνει «Τότε η Ευρύκλεια πρόσταξε τις άλλες παρακόρες η σεβαστή γερόντισσα του Ωπου η θυγατέρα. Φροντίστε, σαρώστε με σπονδή και ράνετε το σπίτι και ρίξτε τα πορφυρά χαλιά στους καλοκαμωμένους θρόνους».

Είναι το χορίο όπου η γραία Ευρύκλεια - παραμάνα του Οδυσσέα- η οποία τον είχε ήδη αναγνωρίσει - όταν επέστρεψε εκείνος αγνώριστος στην Ιθάκη - δίνει εντολή στο υπηρετικό προσωπικό να κάνει ετοιμασίες για τη γιορτή που θα ακολουθήσει. Ξημερώνει η ημέρα της εκδίκησης του Οδυσσέα εναντίον των μνηστήρων της Πηνελόπης, που θα είναι και η τελευταία τους μέρα στη ζωή.

Κορήσατε είναι η προστακτική του ρήματος κορέω-κορώ στον απλό Ενεστώτα.

Σήμερα, αντίστοιχα, ο νεωκόρος δεν είναι εκείνος που φροντίζει την εκκλησία; Επομένως, η ρίζα του ουσιαστικού είναι ζωντανή ως σήμερα και μάλιστα 

στο λεξικό του Σουίδα από το 10ο αιώνα, συναντάμε το «κορέω» να εννοεί: μεριμνώ/φροντίζω. Συνεπώς και ο κούρος είναι ο νέος ο οποίος χρειάζεται την φροντίδα των μεγαλυτέρων του για να μεγαλώσει, καθώς και η νέα κοπέλα-κόρη.

Κόρη όμως λέγεται και το ευαίσθητο μέρος των ματιών μας, που χρειάζεται προσοχή. Επίσης, συνεπικουρούμενος, αυτός που επιπρόσθετα ενισχύεται, φροντίζεται βοηθιέται. 
Αντιδάνειο cura στα λατινικά, από Sine+cura= χωρίς φόβο και αγωνία. 

Μ' αυτόν τον τρόπο προέκυψε η Securis ο δίδυμος πέλεκυς των Ρωμαίων, το φοβερό τους όπλο, που τους έκανε ισχυρούς στο πεδίο της μάχης, κάνοντάς τους ατρόμητους στον πόλεμο, μιας και το όπλο που χρησιμοποιούσαν φρόντιζε κατά ένα μεγάλο βαθμό την ασφάλειά τους.

Στους βυζαντινούς χρόνους 1000-1300μ.Χ. συναντάμε το τζικούριον που είναι η εξέλιξη του όπλου των Ρωμαίων, που χρησιμοποιούν οι Βάρραγγοι. Αυτοί ήταν μισθοφόροι από τα Βόρεια Κράτη, που προήλθαν αρχικά από τις χώρες της ΝΑ Σουηδίας . 

Ήταν ψηλοί, εύσωμοι, λευκοί, γενναίοι, τραχείς και εμπειροπόλεμοι στη μάχη. Φοβεροί στην επίθεση, σταθεροί στην άμυνα. Αποτέλεσαν τη φρουρά του αυτοκράτορα. 

Εστρατωνίζοντο στον περίβολο των ανακτόρων που φρουρούσαν με ακλόνητη πίστη. Τον αμφίδρομο πέλεκυ (τζικούριο) εχειρίζοντο με μεγάλη επιδεξιότητα, προέτασσαν πυκνούς σχηματισμούς στη μάχη και χτυπούσαν τους πέλεκεις, αλαλάζοντας με πολεμικές κραυγές .

Σημασία έχει ότι όπου κι αν συναντήσαμε τη χρήση του ρήματος κορέω του Ομήρου, ως σήμερα, η βασική του έννοια δεν έχει αλλάξει. Η χρήση μάλιστα στην Ελλάδα, σήμερα, της αγγλικής λέξης security, δεν είναι παρά ένα αντιδάνειο της αρχικής ρίζας του ελληνικού εκείνου ρήματος. Συνεπώς, δεν πρέπει να μας προβληματίζει η χρήση του αγγλικού όρου και δεν αφελληνίζεται μ' αυτόν τον τρόπο η γλώσσα μας. 

Εξ άλλου, όταν ο σκοπός είναι να νιώθουν ασφαλείς οι υπάλληλοι στον κόσμο των επιχειρήσεων, οι στρατιώτες στις ένοπλες δυνάμεις ή οι πολίτες μιας χώρας, μην ξεχνάμε πως όλοι τους είναι άνθρωποι που χρειάζονται φροντίδα, σαν του ματιού την «κόρη» !

Το είδαμε εδώ

Ανακαλύπτω

Στο κέντρο όλων των γλωσσών της Ευρώπης βρίσκονται τα Ελληνικά!

Αυτό το διάγραμμα δείχνει την λεξικογραφική απόσταση – δηλαδή , ο βαθμός συνολικής απόκλισης στο λεξιλόγιο – μεταξύ των μεγάλων γλωσσών της Ευρώπης.

Το μέγεθος του κάθε κύκλου αντιπροσωπεύει τον αριθμό των ομιλητών για τη κάθε γλώσσα. 

Κύκλοι του ίδιου χρώματος ανήκουν στην ίδια ομάδα γλωσσών. Όλες οι ομάδες, εκτός από τα φιννοουγγρικά ( κίτρινο) είναι μέλη με τη σειρά τους της ινδοευρωπαϊκής οικογένειας γλωσσών.

Όπως βλέπετε από το διάγραμμα, στο κέντρο όλων των γλωσσών βρίσκονται τα Ελληνικά. Όλες οι γλώσσες της Ευρώπης έχουν άμεση σχέση με τα Ελληνικά. Τα Γερμανικά, τα Λατινικά και οι γλώσσες τις Βαλτικής συνδέονται σε ποσοστό πάνω από 71% με τα Ελληνικά και τα Αλβανικά συνδέονται σε ποσοστό πάνω από 50%. Χωρίς αμφιβολία τα Ελληνικά είναι η πιο σημαντική γλώσσα στην Ευρώπη αν όχι σε όλο τον δυτικό κόσμο.

Η ελληνική, μια από τις πέντε χιλιάδες περίπου γλώσσες που μιλιούνται σήμερα στον κόσμο, κατέχει ένα μοναδικό χαρακτηριστικό. Είναι η μόνη ζωντανή γλώσσα της οποίας μπορεί κανείς να παρακολουθήσει την εξέλιξη επί τριανταεπτά αιώνες. Από την άποψη αυτή, η Ελληνική νικά την Αιγυπτιακή (η οποία γραπτώς μαρτυρείται για περισσότερο χρονικό διάστημα αλλά είναι γλωσσικά νεκρή) και την Κινεζική, που είναι και αυτή ζωντανή αλλά τα αρχαιότερά της κείμενα είναι κατά τι νεότερα από τον 16ο π.Χ. αιώνα.

Τα δεδομένα για την δημιουργία του διαγράμματος προέρχονται από την έρευνα του Κ. Tyshchenko, «Μεταθεωρία Γλωσσολογίας» ( 1999 ). (Δημοσιεύθηκε στα ρωσικά)

Το είδαμε εδώ

Ανακαλύπτω

Η προώθηση του Ελληνικού Πολιτισμού από φιλέλληνες

11/2013. Οι προσπάθειες της παγκόσμιας κοινότητας για τη διάδοση του Ελληνικού Πολιτισμού.

Σε μία εποχή οικονομικής κρίσης και εξαθλίωσης της χώρας μας το λίκνο του πολιτισμού μας εξακολουθεί να λάμπει.

Πώς θα σας φαινόταν αν μιλούσαν ξένοι για το μεγαλείο της Ελλάδας (και στα Ελληνικά μάλιστα) από τη μία άκρη της γης έως την άλλη;

Απίστευτο; Κι όμως εφικτό, γιατί στην Ισπανία και στη μακρινή Κορέα συμβαίνει!

Προς απόδειξη των λεγομένων μας σας παραθέτουμε τα παρακάτω βίντεο:

 Σύνταξη άρθρου: Ιβίσκος

Ανακαλύπτω

Η πρώτη ιστορία επιστημονικής φαντασίας γράφτηκε στα Ελληνικά

Στην «Αληθή ιστορία» του ο Λουκιανός ο Σαμοσατεύς στέλνει τους ήρωες του στο φεγγάρι

Είστε λάτρεις του Ιουλίου Βερν ή του Χέρμπερτ Τζορτζ Γουέλς; Αν ναι ίσως θα σας ενδιέφερε να ξέρετε ότι, πολύ πριν από αυτούς τους θεωρούμενους «πατέρες» της λογοτεχνίας επιστημονικής φαντασίας ένας σατιρικός συγγραφέας των ελληνιστικών χρόνων, ο Λουκιανός ο Σαμοσατεύς, είχε ήδη εντρυφήσει στο είδος γράφοντας στα Ελληνικά το πρώτο μυθιστόρημα που έστελνε τους ήρωες του στο… φεγγάρι.

Αυτό είναι κάτι που πολλοί Έλληνες αγνοούμε ή ξεχνάμε, όμως η επισήμανση έγινε την περασμένη εβδομάδα στη Βρετανία, στο Φεστιβάλ Ιδεών του Κέιμπριτζ, από τον λέκτορα του Πανεπιστημίου Τζάστιν Μέγκιτ.

Ο δρ Μέγκιτ πληροφόρησε χαρακτηριστικά το βρετανικό κατά κύριο λόγο ακροατήριό του ότι το πρώτο στην Ιστορία έργο επιστημονικής φαντασίας γράφηκε από έναν ελληνόφωνο Σύρο συγγραφέα στην αρχαία Ρώμη. Αναφερόταν στην «Αληθή ιστορία», στην οποία ο Λουκιανός σατιρίζει τα δημοφιλή στην εποχή του ταξιδιωτικά αφηγήματα.

Αντί να περιπλανηθούν λοιπόν στη Γη, «εκτοξεύει» τους ήρωες του σε μακρινούς κόσμους – σε παράξενους πλανήτες και νησιά αλλά και στη Σελήνη. Στη μυθοπλασία του αττικιστή συγγραφέα η Σελήνη είναι κατοικημένη – οι γήινοι ήρωες του μάλιστα φθάνοντας εκεί εμπλέκονται σε έναν πόλεμο ανάμεσα στους στρατούς των κατοίκων της Σελήνης και των κατοίκων του Ήλιου.

Επιστημονική φαντασία και στον Πλάτωνα;

Ο Λουκιανός ο Σαμοσατεύς γεννήθηκε στα Σαμόσατα, στον Άνω Ευφράτη της Συρίας γύρω στο 120 μ.Χ. Αν και Σύρος στην καταγωγή – ο ίδιος έλεγε ότι η μητρική γλώσσα του είναι «βαρβαρική» – έγραφε στα ελληνικά και συγκεκριμένα στην αττική διάλεκτο.

Εκτός από δημιουργός του σατιρικού διαλόγου θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους αττικιστές συγγραφείς της Δεύτερης σοφιστικής, έχοντας αφήσει σπουδαίο και πλούσιο έργο (μεταξύ των πιο γνωστών έργων είναι οι «Νεκρικοί διάλογοι»).

Αν και η «Αληθής ιστορία», η οποία θεωρείται επίσης ένα από τα πρώτα μυθιστορήματα στην Ιστορία, αναγνωρίζεται ευρέως (και όχι μόνο από τον δρα Μέγκιτ) αν όχι ως «καθαρό» έργο επιστημονικής φαντασίας τουλάχιστον ως ένα μυθιστόρημα «σατιρικής φαντασίας» υπάρχουν ορισμένοι οι οποίοι αμφισβητούν τα πρωτεία του Λουκιανού και ανάγουν τα πρώτα «ψήγματα» του είδους ακόμη πιο πίσω, θεωρώντας ότι οι ρίζες του είναι… πλατωνικές.

Αυτό έχει υποστηρίξει σε μια σειρά από δοκίμια που κυκλοφόρησε πέρυσι η βραβευμένη συγγραφέας Μάργκαρετ Άτγουντ, αναφέροντας την «Πολιτεία» του Πλάτωνα ως ένα πρώτο δείγμα επιστημονικής φαντασίας.


Το είδαμε εδώ

Ανακαλύπτω

Όλος ο κόσμος πρέπει να μάθει Ελληνικά

«Όλος ο κόσμος πρέπει να μάθει Ελληνικά, γιατί ή 'Ελληνική γλώσσα μας βοηθάει πρώτα απ' όλα να καταλάβουμε τη δική μας γλώσσα». - J.d.R. «Το να µάθεις να σκέφτεσαι, να κρίνεις, να είσαι ακριβολόγος και να ζυγίζεις τις λέξεις σου, να ανταλλάσσεις ιδέες, να ακούς τον άλλον σηµαίνει ότι είσαι ικανός να κάνεις διάλογο. Είναι ο µόνος τρόπος για να µετριάσεις τη βία που ορθώνεται γύρω µας».

«Οι λέξεις είναι το φρούριο που προφυλάσσει από την κτηνωδία. Οταν δεν γνωρίζουµε, όταν δεν µπορούµε να εκφραστούµε, όταν χειριζόµαστε τα πράγµατα κατά προσέγγιση όπως κάνουν πολλοί νέοι σήµερα, όταν τα λόγια δεν είναι αρκετά για να ακουστούν, όταν ο λόγος δεν είναι επεξεργασµένος επειδή η σκέψη είναι ασαφής, τότε δεν µένει παρά η γροθιά, το ξύλο, η τυφλή βία. Κι αυτη απειλεί να στραγγαλίσει τον δυτικό, ανθρωπιστικό ιδανικό µας κόσµο».

Ζακλίν ντε Ρομιγύ: "Στις θάλασσες που ταξίδεψε ο Οδυσσέας"


Το είδαμε εδώ 

Ανακαλύπτω

Ποντιακή κοινότητα στην Τουρκία μιλάει αρχαία ελληνικά!

Μία απομονωμένη κοινότητα Ποντίων στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, στη βορειοανατολική Τουρκία εξακολουθεί και μιλάει αρχαία ελληνικά! 

Σύμφωνα με δημοσίευμα του βρετανικού Independent, περίπου 5.000 άνθρωποι φαίνεται ότι μιλούν μία διάλεκτο που πλησιάζει εκπληκτικά στην αρχαία ελληνική γλώσσα.

Όπως επισημαίνουν ειδικοί γλωσσολόγοι μέσω αυτής της διαλέκτου μπορούν να εξάγουν πολύ σημαντικά συμπεράσματα για τη γλώσσα του Σωκράτη και του Πλάτωνα, καθώς και το πώς αυτή εξελίχθηκε.

Η κοινότητα ζει σε ένα σύμπλεγμα χωριών κοντά στην τουρκική πόλη της Τραπεζούντας, όπου κάποτε ήταν η αρχαία περιοχή του Πόντου.

Οι γλωσσολόγοι διαπίστωσαν ότι η διάλεκτος, Romeyka, μια ποικιλία από ποντιακά ελληνικά, έχει δομικές ομοιότητες με την... ...αρχαία ελληνική που δεν παρατηρούνται σε άλλες μορφές της γλώσσας που ομιλείται σήμερα. Επίσης η Romeyka παρουσιάζει και πολλές ομοιότητες με το αρχαίο λεξιλόγιο. 

Όπως λέει η λέκτορας Φιλολογίας Ιωάννα Σιταρίδου του Πανεπιστημίου του Cambridge «η χρήση του απαρεμφάτου έχει χαθεί στα νέα ελληνικά. Όμως, στα Romeyka έχει διατηρηθεί». 

Μια πιθανότητα είναι ότι οι ομιλητές αυτής της διαλέκτου είναι οι απευθείας απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων που ζούσαν κατά μήκος των ακτών της Μαύρης Θάλασσας πριν από τον 6ο ή 7ο αιώνα π.Χ., όταν η περιοχή αποικίστηκε αρχικά. 

Αλλά είναι επίσης πιθανό να είναι απόγονοι αυτόχθονων πληθυσμών 

Οι κάτοικοι της συγκεκριμένης περιοχής είναι ευσεβείς μουσουλμάνοι, γι΄ αυτό και είχαν το δικαίωμα να παραμείνουν στην Τουρκία μετά τη Συνθήκη της Λωζάννης του 1923.

Το είδαμε εδώ

Ανακαλύπτω

Η Γραφή της Κρήτης είναι η μητέρα της Φοινικικής

Παλαιότερα επικρατούσε η θεωρία ότι οι αρχαίοι Έλληνες παρέλαβαν το αλφάβητο από τους Φοίνικες, οι οποίοι κατοικούσαν στις ακτές της Συρίας – Παλαιστίνης. Ενώ συνέβη το αντίθετο: Οι Φοίνικες παρέλαβαν τη γραφή από τους Κρήτες αποίκους, οι οποίοι κατά τον 13ον π.Χ. αιώνα αποίκησαν τις ακτές της Παλαιστίνης ως Φιλισταίοι, όπως μας είναι γνωστοί, από την Παλαιά Διαθήκη. Ο Άρθουρ Έβανς, Άγγλος αρχαιολόγος υποστηρίζει: «Η Γραφή της Κρήτης είναι η μήτηρ της Φοινικικής γραφής».

Αλλά, ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Τον Ιούνιο του 1952 ο Άγγλος αρχιτέκτονας, ο Μάικλ Βέντρις ανακοίνωσε δημόσια ότι μπόρεσε να αποκρυπτογραφήσει μια άγνωστη μέχρι τότε γραφή, την Κρητικομυκηναϊκή γραμμική γραφή τύπου Β΄, στην οποία βρίσκονται γραμμένες πολλές πινακίδες από την Κρήτη, τις Μυκήνες, την Πύλο κ.ά. και, το κυριότερο, ότι η γλώσσα των πινακίδων αυτών είναι η Ελληνική.

Η σπουδαιότητα της ανακοίνωσης του Βέντρις για την επιστήμη γενικότερα (που έλυνε, επιτέλους, το μυστήριο, το μυστήριο των πινακίδων της γραμμικής γραφής Β’), αλλά ιδίως για τον ελληνικό πολιτισμό, που η γραπτή του παράδοση μεταφερόταν επτά περίπου αιώνες νωρίτερα (από τον 8ο αιώνα π.Χ. στον 15ον), ήταν ανυπολόγιστης σημασίας. Άλλαζαν, άρδην τα δεδομένα της ιστορίας μας, αφού αυτή εξαρτάται και προσδιορίζεται χρονικώς, κατά κύριο λόγο, από τις γραπτές μαρτυρίες.

Είχε προηγηθεί η έρευνα του Άγγλου αρχαιολόγου Έβανς, ο οποίος έκαμε ανασκαφές στην Κρήτη. Είχε παρατηρήσει ότι από τους κατασπαρμένους στα διάφορα μουσεία της Ευρώπης σφραγιδόλιθους, εκείνοι που η προέλευσή τους ήταν γνωστή προέρχονταν από την Κρήτη. Έτσι, κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι κοιτίδα της γραφής αυτής ήταν η Κρήτη. Γι’ αυτό το 1893 άρχισε τις έρευνες στην Κρήτη.

Ευθύς εξ αρχής ο Έβανς υποστήριξε ότι τα συλλαβογράμματα της γραμμικής γραφής Β’ δεν εκφράζουν γλώσσα ανατολικής προελεύσεως (όπως επιστεύετο πριν από την αποκρυπτογράφηση), αλλά μόνο ελληνικά. Ο Έβανς ακόμη είχε καταλήξει στο συμπέρασμα, βασιζόμενος σε παρατηρήσεις του επί της εξελίξεως των διαφόρων συλλαβογραμμάτων, ότι οι Φοίνικες παρέλαβαν τη γραφή από Κρήτες αποίκους, οι οποίοι μετά τον 13ον π.Χ. αιώνα αποίκησαν τις ακτές της Παλαιστίνης ως Φιλισταίοι. Έτσι, ο Έβανς κατέληξε στο συμπέρασμα ότι: Η Γραφή της Κρήτης είναι η μήτηρ της Φοινικικής γραφής!..

Περίπου την ίδια εποχή ο Ρενέ Ντυσσώ διετύπωσε ανάλογη άποψη: «Οι Φοίνικες είχον παραλάβει πρωιμότατα το αλφάβητόν των παρά των Ελλήνων, οίτινες είχον διαμορφώσει τούτο εκ της Κρητομυκηναϊκής γραφής». Η διαφορά είναι ότι το φοινικικό σύστημα γραφής παρέμεινε συλλαβάριο, όπως ακριβώς το παρέλαβαν από τους Έλληνες, ενώ η ελληνική φυσιολογική εξέλιξη κατέληξε στο σημερινό γνωστό αλφαβητικό σύστημα γραφής, το πρώτο δηλαδή αλφαβητάριο στον κόσμο.

Αυτήν την γραφή Β’ επέτυχε να αποκρυπτο γραφήσει το 1952 ο Άγγλος αρχιτέκτονας Ventris με την συνεργασία του μεγάλου Ελληνιστή Τσάντγουικ, ο οποίος έχει γράψει σχετικά: «Όλοι οι Έλληνες πρέπει να σέβονται το κομμάτι αυτό του μαυρισμένου πηλού, γιατί αυτό κατ’ εξοχήν έπεισε τον κόσμο ότι οι δημιουργήσαντες τον μυκηναϊκόν πολιτισμό ήσαν Έλληνες. Η γλώσσα που μιλούσαν 1.700 χρόνια πριν να γεννηθεί ο Χριστός, είναι με μερικές διαφορές η ίδια γλώσσα με την ελληνική που μιλιέται σήμερα. Και υπάρχουν ακόμη πολλά που δεν τα ξέρουμε για τις απαρχές της ελληνικής γλώσσας…».

Ο Μάικλ Βέντρις, που πέτυχε την αποκρυπτογράφηση, ήταν χαρισματικό πνεύμα. Μπορούσε να μαθαίνει εύκολα ξένες γλώσσες, είχε μια σπάνια συνδυαστική φαντασία, ήταν ικανός να ξεχωρίζει τις κανονικότητες μέσα στην ποικιλία και γενικά, όπως γράφει ένας συνεργάτης του, «είχε τη δύναμη να διακρίνει την τάξη μέσα στο φαινομενικό χάος, το χάρισμα δηλαδή που χαρακτηρίζει το έργο όλων των μεγάλων ανδρών». Γι’ αυτό και επέτυχε να λύσει ένα τόσο μεγάλο πρόβλημα. Έτσι, έλυσε τη μεγάλη απορία χιλιάδων μελετητών της ελληνικής ιστορίας, τους οποίους απασχολούσε το ερώτημα: «Πώς συμβαίνει οι Έλληνες με τόσο υψηλό επίπεδο πολιτισμού να πάρουν το αλφαβητάριο από τους Φοίνικες;..». Ο θάνατός του το 1956, σε ηλικία 34 ετών σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, άφησε πολλά ερωτήματα, τα οποία παραμένουν αναπάντητα μέχρι σήμερα.

Χάρη στον Βέντρις αποδείχτηκε ότι η ελληνική, η αρχαιότερη γλώσσα απ’ όσες ομιλούνται και γράφονται σήμερα στην ευρωπαϊκή ήπειρο, είναι εντυπωσιακά αρχαιότερη από όσο εθεωρείτο στις αρχές του 20ού αιώνα. Τα ελληνικά και πρωτοελληνικά φύλα διέθεταν διάφορα συστήματα γραφής. Αυτό έγινε γνωστό από τις πήλινες πινακίδες που τα «αρχεία» της ελληνικής γης διαφύλαξαν επί χιλιετίες και ήρθαν στο φως κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, «γράμμα λίθων γαίας παναληθέος».

Τα γραπτά αυτά μνημεία παρουσιάζουν κανονική εξέλιξη: Πρώιμο εικονογραφικό στάδιο (ιερογλυφικό), συλλαβογραφικό, τέλος φθογγογραφικό. Δύο από αυτά τα συστήματα, το Κυπριακό συλλαβογραφικό και η Γραμμική γραφή Β’, έχουν ήδη αποκρυπτογραφηθεί και εκφράζουν ολοκάθαρα την ελληνική γλώσσα με αδιάσπαστη ενότητα μέχρι σήμερα.

Ο καθηγητής του πανεπιστημίου της Οξφόρδης και μεγάλος Ελληνιστής G. Murray γράφει: «Η ελληνική είναι η τελειότερη γλώσσα. Μια σκέψη μπορεί να διατυπωθεί με άνεση και χάρη στην Ελληνική, ενώ γίνεται δύσκολη και βαρειά στη Λατινική, Αγγλική, Γαλλική, Γερμανική κ.λπ.. Η Ελληνική είναι η τελειότερη γλώσσα, επειδή εκφράζει τις σκέψεις τελειοτέρων ανθρώπων».

Οι Ευρωπαίοι ειδικοί περί τα γλωσσικά στο σύνολό τους υποστηρίζουν ότι «η αρχαία ελληνική γλώσσα έχει υψηλή μορφοποιητική ικανότητα, που διαμορφώνει τη σκέψη και κάνει τους μαθητές που γνωρίζουν αρχαία ελληνικά, να διαπρέπουν στις θετικές επιστήμες».

Στην Ελλάδα, όμως, πανεπιστημιακός καθηγητής επιθυμεί διακαώς την κατάργηση της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών στο Γυμνάσιο… Και υπάρχουν, δυστυχώς, ουκ ολίγοι ομονοούντες…

Ο Γερμανός φυσικός επιστήμων Μax Von Laye (Βραβείο Νόμπελ Φυσικής) γράφει: «Οφείλω χάριτας στη Θεία Πρόνοια, διότι ευδόκησε να διδαχθώ τα αρχαία Ελληνικά, που με βοήθησαν να διεισδύσω βαθύτερα στο νόημα των θετικών επιστημών». Τη δήλωση αυτή την έκαμε, όταν διαπίστωσε ότι η ελληνική γλώσσα είναι μια τέλεια μαθηματική δημιουργία, διαπίστωσε τη μαθηματική δομή της.

Εμείς συνεχίζουμε την «απλοποίησή» της μέχρι να την κάνουμε αγνώριστη. Σ’ αυτό απαντά ο Γάλλος καθηγητής Masse Roger λέγοντας: «Κάθε απλοποίηση στη γλώσσα είναι απλά ένα χάσιμο σκέψεως».

Αλλά, είναι διδακτικότατη η προτροπή του Προέδρου της Διεθνούς Ακαδημίας προς διάδοση του Πολιτισμού Φραγκίσκου Λιγκόρα, ο οποίος τον Μάρτιο του 1997 έκαμε την παρακάτω δήλωση στο Πάντειο Πανεπιστήμιο: «Έλληνες, να είστε υπερήφανοι που μιλάτε την Ελληνική γλώσσα ζωντανή και μητέρα όλων των άλλων γλωσσών. Μη την παραμελείτε, αφού αυτή είναι ένα από τα λίγα αγαθά που μας έχουν απομείνει και ταυτόχρονα το διαβατήριό σας για τον παγκόσμιο πολιτισμό. Ζωντανέψτε τους αρχαίους σας συγγραφείς, κάνετε γνωστόν το συλλογισμό τους…».

Αθανάσιος Δέμος

Πηγή

Το είδαμε εδώ

Ανακαλύπτω

Η ελληνική γλώσσα των Βυζαντινών

 H ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία ήταν κράτος πολυεθνικό. Στην τεράστια επικράτειά της, η οποία απλωνόταν σε τρεις ηπείρους, στην πρωτοβυζαντινή περίοδο, συμβίωναν Έλληνες και εξελληνισμένοι λαοί, αυθεντικοί Ρωμαίοι, Αρμένιοι, Σύροι, Αιγύπτιοι και Ιουδαίοι, υπολείμματα παλαιών μικρασιατικών λαών (Ίσαυροι, Φρύγες, Καππαδόκες),στη Χερσόνησο του Αίμου, καθώς επίσης υπολείμματα νεώτερων εποικισμών Γαλατών και Γότθων.

 Όλοι αυτοί αυτοαποκαλούνταν Ρωμαίοι, στον βαθμό που ήταν αφοσιωμένοι στην Εκκλησία και στον Αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης, τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα, και ασφαλώς μιλούσαν τις δικές τους γλώσσες.  Γνωστότερες από αυτές ήταν η λατινική, στην οποία γράφονταν οι νόμοι του κράτους και οι αποφάσεις των αυτοκρατόρων και των δικαστών, και η ελληνική, την οποία μιλούσε το μεγάλο μέρος των κατοίκων της αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα των ανατολικών περιοχών. 

             Η ελληνική γλώσσα κυριαρχούσε στις ανατολικές επαρχίες του ρωμαϊκού κράτους, η λατινική επικρατούσε στη διοίκηση  αλλά ήδη από τα τέλη του 4ου αιώνα επέτρεψε τη σύνταξη των δικαστικών αποφάσεων και στην ελληνική γλώσσα. Από τον 5ο αιώνα άρχισε να επεκτείνεται  και η σύνταξη των νόμων στην ελληνικά και η οποία γενικεύτηκε προς τα τέλη του 6ου αιώνα. Η λατινική γλώσσα εξακολουθούσε να χρησιμοποιείται στη διοίκηση και στη διπλωματία, αλλά σταδιακά υποχωρούσε διότι οι υπάλληλοι του κράτους επιλέγονταν μέσα από τους μορφωμένους αστούς που είχαν λάβει ελληνική μόρφωση. Η γλώσσα της εκκλησίας ήταν η ελληνική. Τελικά, από τον 7ο αιώνα η λατινική γλώσσα παραχώρησε τη θέση της στην ελληνική σε όλα  τα πεδία.

            Πρέπει βέβαια να τονιστεί ότι η ελληνική γλώσσα του Βυζαντίου δεν ήταν η αρχαία ελληνική γλώσσα, δεν ήταν δηλαδή επιβίωση κάποιας από τις αρχαίες ελληνικές διαλέκτους, αλλά η συνέχεια της Κοινής, της γλώσσας που δημιουργήθηκε στα ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια, όταν η ελληνική γλώσσα έγινε μέσο έκφρασης μη ελληνόφωνων πληθυσμών. Ήταν η απλή  εύκολη γλώσσα όλης της Μεσογειακής λεκάνης.

Α) Ήταν γλώσσα του Ευαγγελίου, Β) απλή λεξιλογικά – συντακτικά, Γ) με ευκολία την χρησιμοποιούσαν οι Ελληνικοί – ελληνίζοντος πληθυσμού.

          Πιστεύεται ότι η γλώσσα των Βυζαντινών έμοιαζε πολύ περισσότερο με την νέα ελληνική παρά με την αρχαία ελληνική.

          Παράλληλα με την καθημερινή γλώσσα διατηρήθηκαν και κάποια γλωσσικά ιδιώματα της αρχαιότητας, όπως η αττική διάλεκτος. Αυτή δεν είχε καμιά σχέση με την αττική διάλεκτο του 5ου αιώνα αλλά ήταν η αττικίζουσα των ρωμαϊκών χρόνων. Οι Βυζαντινοί λόγιοι προσκολλήθηκαν σε αυτήν τη γλώσσα, περιφρονώντας την απλή λαϊκή.Το μεγαλύτερο μέρος της Βυζαντινής γραμματείας γράφτηκε υπό την επίδραση Αρχαϊσμού – αττικισμού. Η επίμονη προσπάθεια μιμήσεως ύφους – ρητόρων, το κυνήγι σπανίων λέξεων, οδήγησε στην απώλεια επαφής με τον καθημερινό λόγο, έτσι ο αττικισμός εξελικτικά είχε αρνητική σημασία. 

            Ουσιαστικά από τότε και για πρώτη φορά  θα ξεκινήσει ο γλωσσικός διχασμός. Το πρόβλημα της διγλωσσίας ανάγεται στην Ύστερη Αρχαιότητα, όταν εξαφανίζεται η προσωδιακή προφορά και απλοποιείται η ελληνική, καθώς γίνεται γλώσσα διεθνούς επικοινωνίας. Ωστόσο, οι κλασικοί φιλόλογοι της εποχής επέμειναν να γράφουν στην αρχαία αττική διάλεκτο. Οι Πατέρες της Εκκλησίας πάλι επέλεξαν να γράφουν στην ομιλούμενη γλώσσα της εποχής τους, την ελληνιστική κοινή. Οι βυζαντινοί συγγραφείς κληρονόμησαν την παράδοση και συνέχισαν να γράφουν σε αττικίζουσα γλώσσα ορισμένα λογοτεχνικά είδη, ως επί το πλείστον εκείνα που είχαν τις καταβολές τους στην αρχαία λογοτεχνία, ενώ σε άλλες περιπτώσεις η ελληνιστική κοινή, η γλώσσα της Αγίας Γραφής και των λειτουργικών βιβλίων, πρόσφερε μια αποδεκτή λύση. Με το πέρασμα του χρόνου όμως και αυτή η γλώσσα απομακρύνεται από την ομιλουμένη.

            Από το 12ο αιώνα και εξής εμφανίζεται και λογοτεχνία γραμμένη στη δημώδη γλώσσα που πλησιάζει την κοινή, σε κείμενα όπως ο Διγενής Ακρίτης και τα Πτωχοπροδρομικά ποιήματα. Πρόκειται για «βυζαντινά λογοτεχνικά έργα»  με μια σημασία κάπως ευρύτερη από τα αυστηρά χωρικά και χρονικά όρια της βυζαντινής αυτοκρατορίας και συμπεριλαμβάνει και έργα που γράφτηκαν σε περιοχές που είχαν περιέλθει σε δυτική κυριότητα (όπως το Χρονικό του Μορέως και την πρώιμη κρητική λογοτεχνία).

Το είδαμε εδώ

Ανακαλύπτω

Η γλώσσα είναι πατρίδα

Η Θρακική Εταιρεία, ζώντας τη σημερινή αφασία ως μείζον πρόβλημα της εποχής, επιχειρεί στο παρακάτω κείμενο μια συνοπτική παρουσίαση του θέματος, ελπίζοντας σε έναν γόνιμο διάλογο. Το κείμενο είναι καρπός συλλογικής προσπάθειας και γράφτηκε τον Οκτώβριο του 1994 από τον Κώστα Καραΐσκο.

«Η γλώσσα είναι πατρίδα»
(Ν. Καζαντζάκης)

Η εργαλειακή αντίληψη της γλώσσας, που την ήθελε απλώς ένα μέσον επικοινωνίας και περιγραφής σκέψεων, ανήκει στον θετικισμό του 19ου αιώνα. Σήμερα στη γλωσσολογία είναι γενικά αποδεκτή η απόλυτη εξάρτηση και διαμόρφωση της νοήσεως από τη γλώσσα, ώστε κάθε ανθρώπινη κοινότητα με διαφορετικό γλωσσικό σύστημα να θεωρείται πως έχει διαφορετική κοσμοαντίληψη. Αλλά και στην επικοινωνία των ανθρώπων επιβάλλει συγκεκριμένες μορφές, αποτελεί δηλαδή τρόπο κοινωνικής ζωής. Η εμμονή στην δηλωτική και πληροφοριακή λειτουργία της παραμερίζει το γεγονός ότι αποτελεί πράξη εκφράσεως και δημιουργίας, εγχείρημα ταξινομίας, οικοδόμηση σημασιών, λογική συνοχή. Ότι έχει λειτουργία υπαρξιακή και αισθητική αλλά και ποιητική που την υπερβαίνει. Συμπυκνώνοντας την ιστορία, την σκέψη, την καλλιέργεια, την νοοτροπία, τον πολιτισμό ενός λαού, κάθε γλώσσα έχει νόημα ιδιαίτερο.


«Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου»
(Οδ. Ελύτης)


Το γεγονός ότι η γενική γλωσσολογία – όχι στο σύνολό της – αρκείται στην περιγραφή και ερμηνεία των γλωσσικών φαινομένων και δεν τα αξιολογεί, όπως και το ότι χαρακτηρίζει κάθε γλώσσα αυτάρκη και ικανή να εξυπηρετήσει τις εκφραστικές ανάγκες μιας κοινότητας, σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι η αξία όλων των γλωσσών είναι η ίδια. Η τελευταία προφανέστατα συνδέεται με τον πολιτισμό της εκάστοτε κοινότητας. Μόνον ένας επαγγελματίας ραγιάς – μιλώντας για Έλληνα – μπορεί να αγνοεί τα αντικειμενικά πλεονεκτήματα της γλώσσας μας και να χαρακτηρίζει «ιδεοληπτικούς» ή και «ρατσιστές» όσους διαπιστώνουν:

- την αδιάκοπη παράδοση 4.000 ετών τουλάχιστον με τη στενή σχέση των διαδοχικών φάσεων μεταξύ τους, φαινόμενο μοναδικό παγκοσμίως

- την πρώιμη έκφραση προηγμένων μορφών σκέψεως, με την συνακόλουθη βαθιά καλλιέργεια

- το γεγονός ότι αποτελεί τη βάση του «καλλιεργημένου κώδικα» (1) σε όλες τις γλώσσες και εργαλείο αναντικατάστατο του σύγχρονου πολιτικού και επιστημονικού λόγου διεθνώς

- την επεξεργασία της οργανώσεως και εκφράσεώς της από τους κορυφαίους διανοητές που την χρησιμοποίησαν

- το γεγονός ότι υπήρξε ιστορικά και επανειλημμένως διεθνής γλώσσα του κόσμου

- τον ρόλο της (που εσχάτως και πάλι αναβαθμίζεται) στην εκπαίδευση του πολιτισμένου κόσμου

Τέλος, την ετυμολογική της διαφάνεια και την πλήρη αντιστοιχία γλωσσικού συμβόλου και εννοιολογικού περιεχομένου. Έτσι, ο μεγαλύτερος φιλόσοφος του αιώνα Μάρτιν Χάιντεγκερ ζητά «ν’ ανέβει μέχρι το μυστικό της ελληνικής γλώσσας» και «βλέπει» το αντικείμενο, όταν το ονομάζει στα ελληνικά. Ο Γίββων μίλησε για τη «μουσικότατη και γονιμότατη γλώσσα που δίνει κορμί στις φιλοσοφικές αφαιρέσεις και ψυχή στα αντικείμενα των αισθήσεων». Ο ακαδημαϊκός Κλώντ Φωριέλ («Τα δημοτικά τραγούδια της νέας Ελλάδας», 1824) γράφει για την ελληνική ότι «συγκεντρώνει τον πλούτο και την ομοιογένεια της γερμανικής, την σαφήνεια της γαλλικής, την μουσικότητα της ιταλικής και την λυγεράδα της ισπανικής». Ο γλωσσολόγος Αντουάν Μεγιέ υποστήριξε την ανωτερότητά της έναντι των άλλων γλωσσών («Αpencu d’ une histoire de la langue grecque»). Η πληρότητα της δομής, ο πλούτος του λεξιλογίου, οι εννοιολογικές δυνατότητες και οι σημασιολογικές αποχρώσεις αναγνωρίζονται από τους Αγγλοαμερικανούς με τη φράση «οι Έλληνες έχουν μία λέξη γι’ αυτό», σε προβλήματα κυριολεξίας. Συν τοις άλλοις, όντας βάση του πνευματικού πολιτισμού της Ευρώπης, η ελληνική μπορεί να αξιοποιηθεί ως δεσμός μεταξύ των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έτσι, Ισπανοί ευρωβουλευτές πρότειναν στο Ευρωκοινοβούλιο την καθιέρωσή της ως επίσημης γλώσσας της Ενώσεως, απαριθμώντας τα πλεονεκτήματα μιας τέτοιας επιλογής και επιμένοντας στις «εξαιρετικές ικανότητες οργανώσεως της σκέψης που προσφέρει».

Όλα αυτά, βεβαίως, «έξω». Γιατί στην πατρίδα μας πλειάδα «επιστημόνων» αμφισβητεί την μοναδικότητα και διαχρονικότητα της γλώσσας μας, απαξιώνει τις ετυμολογικές της δυνατότητες, επικροτεί τη ρύπανση από τους ξενισμούς. Η άγνοια λογίων λέξεων συγκρίνεται με την άγνοια των αντίστοιχων αγγλικών ή γαλλικών και μάλιστα σε σχολικό εγχειρίδιο οι λέξεις αυτές χαρακτηρίζονται ως «σαβούρα» (!!!), όταν υπάρχουν οι αντίστοιχες της δημώδους. Τέλος, η βαρβαρόηχη αργκώ της αμερικάνικης υποκουλτούρας εκθειάζεται ως γονιμοποίηση και πλουτισμός της γλώσσας μας.


«Το τραγικό ζήτημα είναι αν θα γράφουμε ή όχι ελληνικά. Αν θα γράφουμε ελληνικά ή ένα οποιοδήποτε ελληνόμορφο εσπεράντο. Δυστυχώς, όλα γίνονται σα να προτιμούμε το εσπεράντο. Σα να θέλουμε να ξεκάνουμε με όλα τα μέσα τη γλώσσα μας»
 (Γ. Σεφέρης)


Σήμερα το δίλημμα καθαρεύουσας ή δημοτικής δεν υπάρχει. Εξακολουθεί να υφίσταται μόνο στο μυαλό όσων ζουν ακόμη με τα φαντάσματα του παρελθόντος. Μια ευρύχωρη νεοελληνική αποδεικνύεται η ιδανική λύση για να καρπωθούμε τα θετικά αποτελέσματα του πολύχρονου διχασμού, αξιοποιώντας κάθε τύπο ελληνικό από τη διαχρονία της γλώσσας μας (πράγμα που άλλωστε συνέβαινε και στο Βυζάντιο – π.χ. Μιχαήλ Ψελλός – και στην Αρχαιότητα – π.χ. Αισχύλος). Η παρασύνδεση με το κοινωνικό πρόβλημα και οι αυτονόητες άλλοτε πολιτικοϊδεολογικές συνάφειες χάνουν πια την καθολική ισχύ τους και η αδιαφορία των «καθαρών» δημοτικιστών για την ευφωνία, την μουσικότητα και την αισθητική μειώνεται συν τω χρόνω, μαζί με το αρχικό ισοπεδωτικό τους μένος κατά των «ύποπτων απόψεων» των εναντιοφρόνων. Συχνά πάντως το πρόβλημα συντηρείται από τη σύγχυση μεταξύ γραπτού και προφορικού λόγου που σαφώς διαφέρουν («ο προφορικός λόγος εμψυχώνει τον γραπτό, ο γραπτός εξυψώνει τον προφορικό» - Στ. Ράμφος). Η υποβάθμιση του γραπτού λόγου έναντι του προφορικού, ουσιαστικά προπαγανδίζει την αγραμματοσύνη και παράλληλα με την «φωτογραφική αντίληψη για την ανάγνωση της λέξεως – σήματος υποβαθμίζεται η ορθογραφία, μηδενίζεται η ετυμολογία, το νόημα και η κατανόηση των πραγμάτων μέσα από την ιστορία τους (μένει κανείς άναυδος μπρος στα απίστευτα ιδεολογήματα των «ειδικών». Σωσσύρ: αυθαίρετο της λέξεως, συγχρονική θεώρηση της γλώσσας, Μ. Κοέν: η ορθογραφία προπύργιο του κοινωνικού συντηρητισμού, Μπενβενίστε – Μπλούμφιλντ – Σαπίρ: η απλούστευση του γραπτού λόγου θα φέρει την παιδεία στον λαό, κτλ).

Χωρίς ιδιαίτερο κόπο εντοπίζει κανείς στον προφορικό και γραπτό λόγο της καθημερινότητάς μας λεξιπενία, ακαλαισθησία, συντακτική ακαμψία, άλωση από ξενισμούς, ισοπέδωση των επιπέδων του λόγου.

Ο γλωσσοπολιτικός φανατισμός συγκεκριμένων προσώπων και η βίαιη χειραγώγηση μέσω των ΜΜΕ, των σχολικών βιβλίων και των «ειδικών» της εξουσίας, οδηγούν τη γλώσσα μας στην καταστροφή κι όποιος διαμαρτυρηθεί κατηγορείται για «επέμβαση σ’ έναν ζωντανό οργανισμό που δεν χρειάζεται προστάτες». Όμως ούτε κάθε εξέλιξη συνιστά πρόοδο ούτε, βέβαια, είναι το ίδιο η βίαιη κατάργηση μιας λέξεως με την εξαφάνιση ή την αντικατάστασή της από άλλη με την πάροδο του χρόνου. Κι αν δεν είχε μεσολαβήσει ο αξιοθαύμαστος καθαρισμός της ελληνικής από την τουρκική κατά τον 19ο αιώνα και η ελληνοποίηση των εισαγόμενων όρων κατά τον 20ο, σήμερα το 75% του αστικού μας λεξιλογίου θα ήταν ξένο και αντί για κυβέρνηση, υπουργό, νοσοκομείο, οικογένεια κι εφημερίδα θα είχαμε γκουβέρνο, μινίστρο, σπιτάλι, φαμίλια, γαζέτα.

Συστηματικό καθαρισμό έκαναν κι οι Γερμανοί τον προηγούμενο αιώνα στη γλώσσα τους από τους γαλλισμούς και σήμερα η Γαλλία (από το 1982) προσπαθεί να αντιμετωπίσει την εισβολή της Αγγλικής, το Franglais.

Τα σημερινά προβλήματα της νεοελληνικής επιδεινώνονται από τα απαράδεκτα βιβλία, την απουσία της Γραμματικής, τον εξοβελισμό των αρχαίων ελληνικών από το Γυμνάσιο, την αδράνεια και τον λαϊκισμό των ιθυνόντων. Πάντως το πρόβλημα είναι διεθνές και έχει να κάνει με την παγκοσμιότητα του (αμερικανικού) πολιτισμού, τον πρακτικισμό της εποχής, την κατάργηση κάθε νοήματος, την παθητική και μνημονική προσέγγιση της γλώσσας (φωτογραφική αντίληψη της λέξεως). Και είναι κυρίως η επικράτηση της «επικοινωνίας της εικόνας» (τηλεόραση, κινηματογράφος, φωτογραφία, κτλ) που καταργεί τον λόγο και οδηγεί την ανθρωπότητα σε τοπία οργουελικά.


«Η μεγαλύτερη πνευματική μου άσκηση ήταν η θητεία μου στην αρχαία Ελληνική»
(Β. Χάιζενμπεργκ, νόμπελ Φυσικής)


Η αρχαία, τροφός και θεμέλιο της νέα Ελληνικής, είναι κλειδί για την κατανόηση και οικείωσή της. Η καθιέρωση της δημοτικής έπρεπε να συνδυαστεί με μια πιο ολοκληρωμένη διδασκαλία της αρχαίας στα σχολεία, που θα αποσκοπούσε όχι τόσο στην μετάδοση νοημάτων και την προσέγγιση του περιεχομένου της αρχαιοελληνικής γραμματείας, πράγμα που γίνεται και με μεταφράσεις. Οι σκοποί θα έπρεπε να είναι κυρίως γλωσσικοί και θα βοηθούσε εδώ η διδασκαλία της αττικής διαλέκτου του 4ου αιώνα και μόνον. Ωστόσο με την καθιέρωση του πολυκλαδικού λυκείου, το 85% των μαθητών θα μείνουν οριστικά εκτός της κλασικής παιδείας. Και είναι «λογικό», τη στιγμή που εκπαιδευτικοί του Υπουργείου Παιδείας απαξιώνουν δημοσίως το μάθημα και «ειδικοί» διερωτώνται για την χρησιμότητά του. Με επιχείρημα την δυσκολία ή την άγνοια της αρχαίας από γενιές πού τη διδάχτηκαν (ποιοι άραγε θυμούνται τα Μαθηματικά του Λυκείου;), αδιαφορούν για τα οφέλη της αρχαιομάθειας που είναι αδιαμφισβήτητα: εθνική υπερηφάνεια, πλουτισμός λεξιλογίου, ανάπτυξη της γλωσσοαντιληπτικής και λεξιπλαστικής ικανότητας, μύηση στους μηχανισμούς του αρχαίου λόγου, όξυνση της κρίσεως με εφαρμογή του Συντακτικού, διαχρονική θεώρηση της γλώσσας μας, αισθητική απόλαυση, αντίσταση στον εξαμερικανισμό της γλώσσας.

Επαναφέροντας τη διδασκαλίας των αρχαίων στο Γυμνάσιο μεταφέρεται η εκμάθησή τους σε καταλληλότερη ηλικία και παράλληλα αποσυμφορείται η διδασκαλία τους στο Λύκειο. Και φυσικά το μάθημα θα το διδάξουν όποιοι το δίδασκαν ανέκαθεν. Αν δε λείπουν οι κατάλληλοι, να δημιουργηθούν. 


«…μιάν ορθογραφία όπου το κάθε ωμέγα, το κάθε ύψιλον, η κάθε υπογεγραμμένη, δεν είναι παρά ένας κολπίσκος, μια κατωφέρεια, μια κάθετη βράχου πάνω σε μια καμπύλη πρύμνας πλεούμενου…»
 (Οδ. Ελύτης)


Η λογική της ήσσονος προσπάθειας, η άκρατη χρησιμοθηρία και η απλοποίηση όλων των εκφράσεων της ζωής χωρίς καμία ιεράρχηση αναγκών, κατήργησαν το 1982 επισήμως την περισπωμένη και τα πνεύματα στη γραφή μας. Η Βουλή σε μια μεταμεσονύκτια συνεδρία 20 βουλευτών ψήφισε ως τροπολογία σε άσχετο νομοσχέδιο, την παραπάνω κατάργηση, χωρίς τον παραμικρό διάλογο, χωρίς ένα σοβαρό επιχείρημα. Ο εισηγητής επικαλέστηκε λόγους α) ιστορικούς β) παιδαγωγικούς και γ) οικονομικούς.

Οι τελευταίοι, εκτός του ότι αφορούν μόνο τα συγκροτήματα Τύπου κι όχι τον σύνολο λαό, είναι ντροπή και να αναφέρονται σε τέτοιο ζήτημα. Το επιχείρημα του άσκοπου κόπου πρώτον ωθεί τα παιδιά στην απροσπάθεια, δεύτερον ψεύδεται για …χιλιάδες ώρες (!) εκμαθήσεως των ελαχίστων κανόνων τονισμού, τρίτον αποκρύπτει το ότι στο Λύκειο για τα Αρχαία Ελληνικά ο ίδιος κόπος θα καταβληθεί και τέταρτον αγνοεί ότι σε γλώσσες χωρίς τόνους τα περί την Παιδείαν πράγματα δεν είναι καθόλου καλύτερα. Το ιστορικό επιχείρημα για την εφεύρεση των τόνων από τους Αλεξανδρινούς φιλολόγους αγνοεί ότι έτσι διασώθηκε η ορθή απαγγελία – ανάγνωση της Ελληνικής μέσα στον κυκεώνα της εποχής. Άλλωστε το ότι δεν υπήρχαν τόνοι στην κλασική αρχαιότητα τι σημαίνει; Ούτε μικρά γράμματα υπήρχαν ούτε χωριστές λέξεις.

Μήπως είναι οπισθοδρομικοί οι λαοί που διατηρούν πολύ δυσκολότερες γραφές (Κινέζοι, Άραβες, Κορεάτες) ή επαναφέρουν την παραδοσιακή μορφή τους (Ιάπωνες), σε αντίθεση με την Τουρκία του Κεμάλ; Όμως και η «ευκολία» του μονοτονικού είναι συζητήσιμη κι ενδεικτικά αναφέρουμε την εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας για την εφαρμογή του (8-5-82/Αρ.Πρ. Γ2/598), που ήταν 11 σελίδες, σε σύγκριση με τις 7,5 των σχολικών βιβλίων για τόνους και πνεύματα σε Δημοτικό και Γυμνάσιο.

Όσον δε αφορά τα αποτελέσματα της εφαρμογής του, είναι πλέον κοινός τόπος. Πέραν της ιδίας αντιλήψεως που μπορεί να έχει ο καθένας μας, σημειώνουμε τα συμπεράσματα των ερευνών της ψυχιάτρου Μ. Σαββάκη του Πανεπιστημίου Κρήτης (για πρόκληση αυξανόμενων αφασικών προβλημάτων δυσλεξίας, δυσγλωσσίας, δυσορθογραφίας και αλαλίας) και των ψυχολόγων Α. Παπαζήση – Μ. Μάνιου – Βακάλη (για λάθη τονισμού οφειλόμενα στον μηχανικό του χαρακτήρα και τις εξαιρέσεις που είναι πολλαπλάσιες των βασικών του κανόνων).

Παρ’ όλα αυτά έγιναν – και γίνονται – συζητήσεις και για περαιτέρω «απλουστεύσεις». Οι επίγονοι του Ι. Βηλαρά, του Δ. Γληνού, του Ε. Γιαννίδη, του Φ. Γιοφύλλη, του Λ. Ρουσσέλ προτείνουν φωνητική γραφή – ένα ι, ένα ο, ένα ε – για κατάργηση κάθε νοήματος (και ευτράπελα του είδους: το μπατέρα, το γκζάδερφο κ.α.) ή και την εισαγωγή του λατινικού – ελληνικής άλλωστε προελεύσεως – αλφαβήτου, που θα καταργήσει επιπλέον και κάποιους φθόγγους και θα αφελληνίσει και την τελευταία γωνιά της ψυχής μας. Ήδη η εκτεταμένη εξοικείωσή μας με την Αγγλική προλειαίνει το έδαφος…

Συνοψίζουμε τους λόγους που καθιστούν αναγκαία την επαναφορά του πολυτονικού συστήματος:

1. Η ελληνική, ως ιστορική γλώσσα, δεν επιτρέπεται να υποβάλλεται σε χρησιμοθηρικές επεμβάσεις. Το δισχιλιετές παραδοσιακό στοιχείο της γραφής μας έχει μικρότερη αξία από ένα νεοκλασικό σπίτι 150 ετών;

2. Οι τόνοι είναι η αυτοσυνείδηση της μουσικότητας της γλώσσας μας: ένα πολυτονικό κείμενο είναι ουσιαστικά μία παρτιτούρα.

3. Οι αισθητικοί λόγοι, ως προφανείς, δεν χρειάζονται επεξηγήσεις.

4. Η αρνητική θέση του συνόλου των σημαντικών πνευματικών ανθρώπων του τόπου έναντι του μονοτονικού. Σήμερα κυκλοφορούν εκατοντάδες ποιητικές συλλογές όλες σχεδόν στο πολυτονικό.

5. Η ασάφεια και η δυσαναγνωσία που επήλθε. Δεν μπορεί να διακόπτεται συνεχώς η ροή της ανάγνωσης για αναζήτηση του νοήματος στα συμφραζόμενα.

6. Τα καινοφανή προβλήματα: ακατανοησία δασύνσεως (αφ-αίμαξη, ανθ-υπολοχαγός), κατάργηση ερωτηματικών τόνων ή άλλων που όντως προφέρονται, απαξίωση γενικά του τονισμού στη συνείδηση του μαθητή και εύλογη κατόπιν αδιαφορία.

7. Ο ελάχιστος κόπος εκμαθήσεως των κανόνων τονισμού και δασύνσεως – απόδειξη και ο χώρος που αφιερώνουν τα σχολικά βιβλία

8. Το πολυτονικό συνδέει αμεσότερα την νεοελληνική με την αρχαία και διευκολύνει την πρόσβασή μας σ’ αυτήν ή σε κείμενα μεσαιωνικά και νεότερα λόγια.

9. Η επιστροφή του πολυτονικού επιβραδύνει τον κατήφορο των «μεταρρυθμίσεων» που περιμένουν τη σειρά τους – πρόκειται για την πρώτη γραμμή άμυνας.

10. Η ιστορική στιγμή σήμερα είναι απολύτως κατάλληλη για μια διόρθωση πορείας και μάλιστα πριν η ζημιά γίνει ανεπανόρθωτη. Το ιστορικό προηγούμενο υπάρχει: Η Γαλλική Ακαδημία το 1987 κατήργησε τις τονικές μεταβολές που η ίδια είχε εισηγηθεί 12 χρόνια πριν.



Ζητούμε – προτείνουμε:

Α) Άμεση επαναφορά του παραδοσιακού τονικού συστήματος

Β) Τερματισμό των πολιτικών παρεμβάσεων στη γλώσσα μας

Γ) Κατοχύρωση της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών στο Γυμνάσιο

Δ) Λειτουργία του – εξαγγελθέντος και στο παρελθόν – γλωσσικού τελωνείου για τους ξενόφερτους όρους

Ε) Προώθηση της εκμάθησης ελληνικών εκτός Ελλάδος, με τα σχετικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ενώσεως.

ΣΤ) Μελέτη ουσιαστική της γλώσσας μας (παρελθόν – παρόν – μέλλον) από ανθρώπους με γνώση και μεράκι, μακριά από δογματισμούς και κάθε είδους παρωπίδες.


(Οφείλουμε να ευχαριστήσουμε δημοσίως, για όση βοήθεια μας προσέφεραν με τα γραπτά τους, τους Γ. Μπαμπινιώτη, Σ. Καργάκο, Α. Νικολαϊδη, Χ. Δάλκο, Χ. Λαμπίδη, Φ. Αργυριάδη και πρρωτίστως τον Γιάννη Καλιόρη και τον Στέλιο Ράμφο).

Το είδαμε εδώ 

Ανακαλύπτω